نحوه محاسبه شاخص کل بورس

کبنا ؛مجید عشقی رئیس سازمان بورس می‌گوید پیشنهاد‌هایی برای بهتر شدن شاخص کل در حال بررسی است و شاید یک شاخص جدید منتشر شود تا قابل اتکا و حال و روز را بهتر نشان دهد. فعالان بازار سهام، نسبت به عملکرد شاخص کل بورس و به نوعی شاخص‌سازی دولت و متولیان بازار سرمایه انتقادات بسیار جدی دارند، چرا که هرچند به گفته وزیر اقتصاد بر اساس عملکرد شاخص کل بورس، بازدهی بازار سهام از ابتدای سالجاری تاکنون حدود ۱۶ درصد بوده، اما نحوه محاسبه شاخص کل بورس پرتفوی سهام‌داران گویای اصلاح جدی و آب شدن سرمایه مردم در بورس بوده است.
به گزارش کبنا، دولت با کنترل چند سهم بزرگ که تاثیر زیادی بر روی شاخص کل بورس دارد، جلوی ریزش شاخص کل را گرفته، اما بیش از ۹۰ درصد از نماد‌های بازار سهام، با ریزش حدود ۲۰ تا ۳۰ درصدی از ابتدای سال تاکنون به صورت متوسط روبرو بوده‌اند، این درحالیست که برخی نماد‌ها حتی ریزش ۵۰ درصدی را نیز تجربه کرده‌اند، بنابراین بازدهی شاخص کل بورس نمی‌تواند ملاک خوبی برای ارزیابی وضعیت بازار سهام باشد.
اما اگر بخواهیم به تغییرات شاخص کل بورس اشاره کنیم، باید گفت، به صورت کلی سه نوع شاخص در بازار سرمایه می‌توانیم داشته باشیم، در وهله اول شاخصی که قیمت سهم‌ها را دنبال می‌کند، در وهله دوم شاخصی که سود نقدی سهم‌ها را دنبال می‌کند و در نهایت شاخصی که هم قیمت و هم سود نقدی را منعکس می‌کند. از سویی هر کدام از این شاخص‌ها را به روش‌های مختلقی می‌توان محاسبه کرد، در این رابطه به طور مثال رایج‌ترین روش‌ها «وزنی-ارزشی» یا «هم وزن» هستند.
اولین شاخصی که در بورس تهران محاسبه کردند در سال ۶۹ از نوع «شاخص قیمتی» بود یعنی فقط قیمت سهم‌ها را دنبال می‌کند. دومین شاخصی که در بازار سهام محاسبه کردند، در سال ۷۷ از نوع «بازده نقدی» بود و فقط سود نقدی سهم‌ها را منعکس می‌کند. سومین شاخص، اما در همان سال ۷۷ از نوع کل بود، یعنی هم قیمت سهم‌ها و هم سود نقدی آن را دنبال می‎کند. این درحالیست که در سال‌های ۸۸ و ۹۳ هم چند شاخص دیگر نیز معرفی شد، اما در اصل این شاخص‌ها نیز ورژن‌های متفاوت شاخص‌های گذشته بود، که به نوعی هیچکدام نمی‌توانند وضعیت بازار سهام را به درستی نمایش دهند. حال باید دید شاخص جدید آیا از کارایی لازم برخوردار خواهد بود.
چرا دولت دست به شاخص‌سازی می‌زند؟
فردین آقا بزرگی کارشناس بازار سهام با اشاره به اینکه پیش از این در ۱۰ سال گذشته تغییراتی در شاخص‌های بورس ایجاد شد، در گفت‌وگو با فرارو، اظهار داشت: از جمله این تغییرات این بود که شاخص کل و شاخص هم‌وزن اضافه شد. شاخص کل هم‌وزن که سود سهام شرکت‌ها را لحاظ می‌کند، به نوعی نشان دهنده بازدهی بازار با محاسبه سود شرکت‌ها است، همینطور شاخص کل که قبلا شاخص قیمت بود، که با تغییراتی روبرو شد.
وی افزود: این درحالیست که در تمامی بازار‌های مالی شاخص قیمت وجود دارد، یعنی معیارشان نوسانات قیمت است، بدون در نظر گرفتن سود سهام، این یکی از نکاتی است که حدود ۱۰ سال گذشته در بورس ایجاد شد، به بیان دیگر شاخص کل بورس یک سنجه‌ای برای ارزیابی وضعیت نوسانات در بازار بورس است. طبیعتا هر چقدر میزان افزایش و کاهش بیشتر باشد، این موضوع توجه همه ذینفعان و فعالان بازار را به خود جلب می‌کند.
آقابزرگی گفت: این تغییرات بخصوص اگر روند متمادی و یک‌سویه به سمت منفی یا مثبت باشد، توجه نهاد‌های قانوگذار همچون مجلس، نهاد‌های نظارتی و دولت‌ها مسئولان را بر می‌انگیزد، به واسطه همین اصل و نگاه است که بازار سرمایه را دولت‌ها به نوعی به عنوان کارنامه اقتصادی خود معرفی می‌کنند، به عنوان مثال درحالیکه وزیر اقتصاد از بازدهی ۱۶ درصدی بازار سهام طی این چند وقت صحبت کرد، اما در عمل بیش از ۹۵ درصدی از نماد‌های بورس و فرابورس با زیان روبرو بودند، بنابراین شاخص کل بورس ملاک خوبی برای سنجش وضعیت بورس محسوب نمی‌شود.
این مدیر بورسی اضافه کرد: بر همین مبنا است که شاهد هستیم که کنترل شاخص از سوی دولت‌ها همواره انجام می‌شود و به همین خاطر است که اصطلاح شاخص‌سازی در بازار سهام این روز‌ها زیاد شنیده می‌شود، در این رابطه بخش عمده وزن شاخص کل بورس حدود ۴۰-۳۰ شرکت بزرگ هستند که دارای وزن بیشتری روی شاخص کل هستند، بنابراین متولیان بازار با کنترل و دستکاری قیمتی سهام بزرگ می‌توانند شاخص کل را مثبت نگه دارند، اما عمده سهم‌های بورس روند ریزشی داشته باشد.
وی ادامه داد: البته ذکر این نکته ضروری است، در تمام دنیا شاخص قیمت ۳۰ شرکت بزرگ و یا ۵۰ شرکت بزرگ نیز وجود دارد، اما، چون تعداد این نحوه محاسبه شاخص کل بورس شرکت‌ها و وزنشان در محاسبه شاخص کل بیش از اندازه معمول است، لذا این تاثیر در وضعیت بازار سرمایه و همینطور نگاه فعالان بازار خیلی بااهمیت‌تر جلوه می‌کند.
آقا بزرگی بیان داشت: با توجه به این وضعیت شاخص کل متولیان بازار تنها به وضعیت شاخص کل می‌پردازند و برای مردم عادی نیز در صدا و سیما و رسانه‌ها این شاخص کل ملاک بازدهی و یا زیان بورس قلمداد می‌شود، در صورتیکه این موضوع

انواع شاخص های بورس ایران

شاخص، در مفهوم کلی، معیاری است که براساس آن میتوان چیـزی را تشخیص داد. در بورس هم، شاخصها، در واقع معیار‌های مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، میتوان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی و حتی روند آینده بورس را پیشبینی کرد. بنابراین، طبیعتا باتوجه به نقش بسیار مهمی که شاخص‌های بورس، در تصمیمگیری سرمایه گذاران ایفا میکنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه گذاران بسیار حائز اهمیت است.

شاخص کل که به آن شاخص قیمت و بازده نقدی هم میگویند، بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است، به بیان ساده تر، تغییرات شاخص کل در واقع بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است.

برای توضیح بیشتر فردی را درنظر بگیرید که سهام شرکت الف را در ابتدای سال، با قیمت 200 تومان خریداری میکند. اگر قیمت سهام این فرد در پایان سال، به 300 تومان افزایش یابد و شرکت، در پایان سال نیز 40 تومان به عنوان سود نقدی، به ازای هر سهم توزیـع کند، این فرد مجموعا 140 تومان سود از محل افزایش قیمت سهم و دریافت سود نقدی بدست آورده است و بنابراین، بازدهی وی در پایان سال، 70 درصد خواهد بود، زیرا سرمایه وی از 200 تومان به 340 تومان افزایش یافته است.

کارکرد شاخص بورس

شاخص های بورس در واقع معیار‌های مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، می توان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی و حتی با کمک روش‌های نموداری روند آینده بورس را پیشبینی کرد؛ بنابراین طبیعتا با توجه به نقش بسیار مهمی که شاخص‌های بورس، در تصمیم گیری سرمایه گذاران ایفا میکنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه گذاران بسیار حائز اهمیت است. شاخص‌های بورس، انواع مختلفی دارند که هر کدام، وضعیت بورس را از جنبه خاصی نشان میدهد، بنابراین سرمایه گذاران در تحلیل شاخص‌های بورس باید به کارکرد هر شاخص توجه کافی داشته باشند.

شاخص کل TEDPIX

در بورس تهران شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی با نام TEDPIX شناخته می شود. این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران صحبت میشود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص هاست. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است، به عبارت دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است.

برای درک ساده تر مفهوم شاخص کل، فرض کنید که شما از تمام شرکت‌های بورسی متناسب با وزن آن‌ها در شاخص کل بورس سهام خریداری کنید، در این صورت تغییرات شاخص کل بورس برابر با میزان بازدهی سبد سهام شما خواهد بود. در واقع شاخص کل تغییرات قیمت سهام و سود‌های سالیان‌های را که شرکت‌ها به شما پرداخت میکنند، محاسبه میکند.

شاخص کل، با عنوان شاخص قیمت و بازده نقدی نیز شناخته میشود. نکته‌هایی که هنگام بررسی شاخص باید به آن بیشتر توجه کنیم، میزان تغییرات شاخص کل است. مثلا اگر شاخص کل بورس در طی یک سال از عدد 120 هزار به 180 هزار واحد برسد، نشان دهنده این است که میانگین بازدهی بورس طی یکسال اخیر برابر با ۵۰ درصد بوده است. طبق فرمول محاسبه شاخص کل، هر چه شرکت‌ها بزرگتر باشند و سرمایه بیشتری داشته باشند، تاثیر بیشتری بر روی شاخص کل خواهند داشت. به عنوان مثال تاثیرگذاری تغییرات قیمت شرکت‌های بزرگی مانند صنایع پتروشیمی خلیج فارس، فولاد مبارکه خیلی بیشتر از تاثیرگذاری شرکت‌های کوچکی مانند سیمان خاش یا قند هکمتان بر شاخص کل است.

شاخص کل هموزن

برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند شاخص کل معیار مناسبی برای ارزیابی شرکت‌های بورسی و نشان دهنده برآیند عمومی تغییرات بازار سهام نیست. بهدلیل اینکه تاثیرگذاری شرکت‌ها با سرمایه بزرگتر بر روند شاخص کل بیشتر است، بهطوریکه در مواقعی شاهد آن هستیم که اکثر بازار سهام در وضعیت کاهشی قرار دارند، اما با افزایش قیمت سهام چند شرکت بزرگ، شاخص کل مثبت میشود.

در شاخص کل هموزن شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.

شاخص قیمت TEPIX

شاخص قیمت یا همان شاخص قیمت (وزنی ارزشی) نیز یکی از اصلی ترین شاخص‌های بورس است. این شاخص بیانگر روند عمومی تغییر قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است و برخلاف شاخص کل، سود تقسیمی شرکت‌ها در این شاخص لحاظ نمیشود. مثلا اگر شاخص قیمت بورس در مدت یکسال ۲۰ درصد رشد داشته باشد، به این معنی است که سطح عمومی قیمت‌ها در بورس نسبت به یکسال گذشته به طور متوسط ۲۰درصد رشد داشته است. تفاوت عمده این شاخص با شاخص کل این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکت‌های بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار میگیرد، در صورتی که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت‌ها هم در محاسبه شاخص لحاظ میشود. در این شاخص نیز مثل شاخص کل، وزن شرکت‌ها در تاثیر آن‌ها بر شاخص قیمت اهمیت دارد، یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد، تاثیر آن بر شاخص قیمت نیز بیشتر است.

شاخص قیمت هم وزن

در شاخص قیمت هم وزن، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص قیمت سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.

شاخص سهام آزاد شناور TEFIX

پیش از آنکه درباره شاخص سهام آزاد شناور توضیح دهیم، لازم است مفهوم «سهام شناور آزاد» را مرور کنیم. سهام شناور آزاد (Free float) بخشی از سهام یک شرکت سهامی اطلاق میشود که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن بخش از سهام هستند و انتظار می رود در آیند‌های نزدیک قابل معامله باشد. مالکان سهام شناور آزاد قصد ندارند با حفظ آن در مدیریت شرکت مشارکت کنند. برای محاسبه سهام شناور آزاد باید ترکیب سهامداران، بررسی و سهامداران راهبردی را مشخص کرد. سهامدار راهبردی، سهامدارانی هستند که در کوتاه مدت، قصد واگذاری سهام خود را نداشته و معمولاً می خواهند برای اعمال مدیریت خود، این سهام را حفظ کنند. به عنوان مثال سهام شناور آزاد شرکت‌های ایران خودرو (29 درصد) مخابرات ایران (5/12 درصد) و فولاد مبارکه حدود ۲6درصد است.

سرمایه گذاران نباید صرفاً با اتکا به اخبار رشد شاخص کل و بدون بررسی کامل در خصوص ارزش ذاتی سهام، اقدام به سرمایه گذاری در بورس کنند.

با توجه به مفهوم «سهام شناور آزاد» میخواهیم درباره «شاخص سهام شناور آزاد» نیز توضیح دهیم. محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مشابه شاخص کل است، با این تفاوت که در وزن دهی شرکت‌های موجود در سبد شاخص، به جای استفاده از کل سهام منتشر شده، تنها از سهام شناور آزاد شرکت‌ها استفاده میشود و هدف اصلی استفاده از سهام شناور آزاد در محاسبه شاخص ها، در واقع پیگیری رفتار قسمتی از بازار است که از قدرت نقدشوندگی بیشتری برخوردار هستند.

سایر شاخص‌های بورس

در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص‌های دیگری نظیر شاخص قیمت مالی، شاخص قیمت صنعت، شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت و شاخص قیمت ۵۰ شرکت فعالتر وجود دارد. هر یک از این شاخص‌ها در واقع یک زیر شاخص از کل بازار سرمایه است. به عنوان مثال تغییرات شاخص صنعت بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در شرکت‌های تولیدی است و تغییرات شاخص مالی نیز بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در گروه خدمات مالی و سرمایه گذاری است.

روش محاسبه شاخص کل بورس تهران

برای درک نحوه محاسبه شاخص کل ابتدا لازم است توضیح دهیم که بازدهی سرمایه گذاران که (در بورس) سرمایه گذاری کرده اند در بورس اوراق بهادار به دو روش محاسبه می‌شود.

ابتدا بازدهی حاصل از دریافت سود نقدی در پایان هر سال است و دوم تغییر قیمت سهم در طول دوره سرمایه گذاری سهامدار. یعنی فرض کنید که شخصی سهامی را به ارزش هر سهم ۱۰۰ تومان در ابتدای یک سال خریداری کرده است، قیمت هر سهم این شرکت در پایان سال ۱۲۰ تومان شده و شرکتی که سهام آن خریداری شده است نیز در پایان سال ۱۰ تومان به ازای هر سهم سود تقسیم کرده است؛ بنابراین این سرمایه گذار روی سهام توانسته تا پایان این سال در مجموع ۳۰ تومان به ازای هر سهم سود کند و در واقع بازدهی این سرمایه گذار در پایان سال ۳۰ درصد بوده است، زیرا سرمایه وی از ۱۰۰ تومان به ۱۳۰ تومان افزایش یافته است.

حال روش و فرمول محاسبه شاخص کل بورس نیز بر همین اساس می‌باشد. بدین معنی که شاخص کل افزایش قیمت کلیه سهام‌های منتشر شده در بورس و همچنین تقسیم سود نقدی این شرکت‌های سهامی را در نظر گرفته و بر این اساس بازدهی کلیه سهام‌ها و در واقع بازدهی کل بورس را محاسبه می‌کند که به آن شاخص کل بورس یا بازدهی نقدی بورس می‌گویند.

مفهوم واحد در شاخص

شاخص براساس یک واحد تعریف می‌شود بدین صورت اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال برای مثال ۱۰ هزار واحد باشد و در پایان سال به ۱۵ هزار واحد افزایش یابد یعنی ۵ هزار واحد افزایش داشته که این به معنای بازده ۵۰% درصدی در شاخص کل بورس است.

حال که تا حدودی با شاخص‌های مختلف آشنا شدیم لازم است با توجه به اینکه سهام چه شرکت‌هایی در شاخص مورد نظر تاثیر گذار بوده اند تفسیر لازم را از شاخص مورد نظر داشته باشیم.

سرمایه گذاران باید به دو نکته توجه نمایند:

۱ – افزایش شاخص کل کلا به معنی سودآوری کلیه سهام موجود در بورس نیست. برعکس این مسئله کاهش شاخص کل هم به معنی ضرر در کل سهام موجود در بورس نیست.

۲ – یکی از مهمترین مسائل در سرمایه‌گذاری در بورس تشکیل سبد سهام است. سرمایه گذاران باید از صنایع مختلف سبد مناسبی با تعداد منطقی سهم ایجاد کنند. تعداد زیاد سهم ریسک سبد را کاهش ولی حرکت آن را سنگین و کند خواهد کرد. ایجاد سبد بسیار کم تعداد نیز موجب حرکت شارپ سبد ولی پرریسک شدن آن می شود.

شاخص بورس همچنان بر مدار منفی

شاخص کل بورس تهران امروز (دوشنبه، 18 مهرماه) با یک هزار و 156 واحد کاهش، در ارتفاع یک ‌میلیون و 303 هزار واحدی ایستاد.

شاخص کل بورس تهران امروز (دوشنبه، 18 مهرماه) با یک هزار و 156 واحد کاهش، در ارتفاع یک ‌میلیون و 303 هزار واحدی ایستاد.

شاخص هم‌وزن با ۳۱۹ واحد کاهش به ٣۷۵ هزار و ۷۰۰ واحد و شاخص قیمت با ۱۹۱ واحد افت به ۲۲۴ هزار و ۵۲۰ واحد رسید.

شاخص بازار اول، ۶۲۷ واحد افزایش و شاخص بازار دوم، ۶ ‌هزار و ۷۶۹ واحد کاهش را ثبت کرد.

امروز در معاملات بورس تهران، بیش از سه میلیارد و ۸۰۲ میلیون سهم، حق‌تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۱۸ هزار و ۸۵۶ میلیارد ریال معامله شد.

همچنین پالایش نفت اصفهان (شپنا) با ۶۵۰ واحد، پالایش نفت تهران (شتران) با ۵۵۵ واحد، پالایش نفت بندرعباس (شبندر) با ۳۱۸ واحد، پتروشیمی فناوران (شفن) با ۲۰۳ واحد، پتروشیمی نوری (نوری) با ۱۴۹ واحد، شرکت سرمایه گذاری غدیر (وغدیر) با ۱۱۳ واحد تاثیر مثبت بر شاخص بورس همراه شدند.

در مقابل توسعه معادن صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو) با یک هزار و ۹۱۸ واحد، بانک پاسارگاد (وپاسار) با ۳۴۵ واحد، ملی صنایع مس ایران (فملی) با ۱۷۹ واحد، فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) با ۱۶۷ واحد و شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا) با ۱۲۹ واحد تاثیر منفی بر شاخص بورس داشتند.

بر پایه این گزارش، امروز نماد شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا)، پالایش نفت اصفهان (شپنا)، گسترش سرمایه گذاری ایران خودرو (خگستر)، ایران خودرو (خودرو)، سایپا (خساپا)، پالایش نفت بندرعباس (شبندر) و گلوکوزان (غگل) در نمادهای پُرتراکنش قرار داشتند.

گروه خودرو هم در معاملات امروز صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه ۵۳۹ میلیون و ۱۶۱ هزار برگه سهم به ارزش یک هزار و ۴۵۸ میلیارد ریال دادوستد شد.

آخرین وضعیت شاخص فرابورس

شاخص فرابورس نیز امروز بیش از ۵۰ واحد کاهش داشت و به ۱۷ هزار و ۷۷۳ واحد رسید.

در این بازار بیش از چهار میلیارد و ۲۵۳ میلیون برگه سهم و اوراق مالی دادوستد شد و تعداد دفعات معاملات امروز فرابورس بیش از ۲۰۱ هزار و ۹۹۲ نوبت بود.

پتروشیمی زاگرس (زاگرس)، پالایش نفت لاوان (شاوان)، پالایش نفت شیراز (شراز)، مجتمع جهان فولاد سیرجان (فجهان)، فرابورس ایران (فرابورس)، گروه سرمایه گذاری میراث فرهنگی (سمگا) و اعتباری ملل (وملل) با تاثیر مثبت بر شاخص فرابورس همراه بودند، همچنین بیمه پاسارگاد (بپاس)، پلیمر آریا ساسول (آریا)، سنگ آهن گهر زمین (کگهر)، شرکت سرمایه گذاری صبا تامین (صبا) و بهمن دیزل (خدیزل) تاثیر منفی بر این شاخص داشتند.

آیا بورس با یک تحول بزرگ روبرو است؟

کبنا ؛مجید عشقی رئیس سازمان بورس می‌گوید پیشنهاد‌هایی برای بهتر شدن شاخص کل در حال بررسی است و شاید یک شاخص جدید منتشر شود تا قابل اتکا و حال و روز را بهتر نشان دهد. فعالان بازار سهام، نسبت به عملکرد نحوه محاسبه شاخص کل بورس شاخص کل بورس و به نوعی شاخص‌سازی دولت و متولیان بازار سرمایه انتقادات بسیار جدی دارند، چرا که هرچند به گفته وزیر اقتصاد بر اساس عملکرد شاخص کل بورس، بازدهی بازار سهام از ابتدای سالجاری تاکنون حدود ۱۶ درصد بوده، اما پرتفوی سهام‌داران گویای اصلاح جدی و آب شدن سرمایه مردم در بورس بوده است.
به گزارش کبنا، دولت با کنترل چند سهم بزرگ که تاثیر زیادی بر روی شاخص کل بورس دارد، جلوی ریزش شاخص کل را گرفته، اما بیش از ۹۰ درصد از نماد‌های بازار سهام، با ریزش حدود ۲۰ تا ۳۰ درصدی از ابتدای سال تاکنون به صورت متوسط روبرو بوده‌اند، این درحالیست که برخی نماد‌ها حتی ریزش ۵۰ درصدی را نیز تجربه کرده‌اند، بنابراین بازدهی شاخص کل بورس نمی‌تواند ملاک خوبی برای ارزیابی وضعیت بازار سهام باشد.
اما اگر بخواهیم به تغییرات شاخص کل بورس اشاره کنیم، باید گفت، به صورت کلی سه نوع شاخص در بازار سرمایه می‌توانیم داشته باشیم، در وهله اول شاخصی که قیمت سهم‌ها را دنبال می‌کند، در وهله دوم شاخصی که سود نقدی سهم‌ها را دنبال می‌کند و در نهایت شاخصی که هم قیمت و هم سود نقدی را منعکس می‌کند. از سویی هر کدام از این شاخص‌ها را به روش‌های مختلقی می‌توان محاسبه کرد، در این رابطه به طور مثال رایج‌ترین روش‌ها «وزنی-ارزشی» یا «هم وزن» هستند.
اولین شاخصی که در بورس تهران محاسبه کردند در سال ۶۹ از نوع «شاخص قیمتی» بود یعنی فقط قیمت سهم‌ها را دنبال می‌کند. دومین شاخصی که در بازار سهام محاسبه کردند، در سال ۷۷ از نوع «بازده نقدی» بود و فقط سود نقدی سهم‌ها را منعکس می‌کند. سومین شاخص، اما در همان سال ۷۷ از نوع کل بود، یعنی هم قیمت سهم‌ها و هم سود نقدی آن را دنبال می‎کند. این درحالیست که در سال‌های ۸۸ و ۹۳ هم چند شاخص دیگر نیز معرفی شد، اما در اصل این شاخص‌ها نیز ورژن‌های متفاوت شاخص‌های گذشته بود، که به نوعی هیچکدام نمی‌توانند وضعیت بازار سهام را به درستی نمایش دهند. حال باید دید شاخص جدید آیا از کارایی لازم برخوردار خواهد بود.
چرا دولت دست به شاخص‌سازی می‌زند؟
فردین آقا بزرگی کارشناس بازار سهام با اشاره به اینکه پیش از این در ۱۰ سال گذشته تغییراتی در شاخص‌های بورس ایجاد شد، در گفت‌وگو با فرارو، اظهار داشت: از جمله این تغییرات این بود که شاخص کل و شاخص هم‌وزن اضافه شد. شاخص کل هم‌وزن که سود سهام شرکت‌ها را لحاظ می‌کند، به نوعی نشان دهنده بازدهی بازار با محاسبه سود شرکت‌ها است، همینطور شاخص کل که قبلا شاخص قیمت بود، که با تغییراتی روبرو شد.
وی افزود: این درحالیست که در تمامی بازار‌های مالی شاخص قیمت وجود دارد، یعنی معیارشان نوسانات قیمت است، بدون در نظر گرفتن سود سهام، این یکی از نکاتی است که حدود ۱۰ سال گذشته در بورس ایجاد شد، به بیان دیگر شاخص کل بورس یک سنجه‌ای برای ارزیابی وضعیت نوسانات در بازار بورس است. طبیعتا هر چقدر میزان افزایش و کاهش بیشتر باشد، این موضوع توجه همه ذینفعان و فعالان بازار را به خود جلب می‌کند.
آقابزرگی گفت: این تغییرات بخصوص اگر روند متمادی و یک‌سویه به سمت منفی یا مثبت باشد، توجه نهاد‌های قانوگذار همچون مجلس، نهاد‌های نظارتی و دولت‌ها مسئولان را بر می‌انگیزد، به واسطه همین اصل و نگاه است که بازار سرمایه را دولت‌ها به نوعی به عنوان کارنامه اقتصادی خود معرفی می‌کنند، به عنوان مثال درحالیکه وزیر اقتصاد از بازدهی ۱۶ درصدی بازار سهام طی این چند وقت صحبت کرد، اما در عمل بیش از ۹۵ درصدی از نماد‌های بورس و فرابورس با زیان روبرو بودند، بنابراین شاخص کل بورس ملاک خوبی برای سنجش وضعیت بورس محسوب نمی‌شود.
این مدیر بورسی اضافه کرد: بر همین مبنا است که شاهد هستیم که کنترل شاخص از سوی دولت‌ها همواره انجام می‌شود و به همین خاطر است که اصطلاح شاخص‌سازی در بازار سهام این روز‌ها زیاد شنیده می‌شود، در این رابطه بخش عمده وزن شاخص کل بورس حدود ۴۰-۳۰ شرکت بزرگ هستند که دارای وزن بیشتری روی شاخص کل هستند، بنابراین متولیان بازار با کنترل و دستکاری قیمتی سهام بزرگ می‌توانند شاخص کل را مثبت نگه دارند، اما عمده سهم‌های بورس روند ریزشی داشته باشد.
وی ادامه داد: البته ذکر این نکته ضروری است، در تمام دنیا شاخص قیمت ۳۰ شرکت بزرگ و یا ۵۰ شرکت بزرگ نیز وجود دارد، اما، چون تعداد این شرکت‌ها و وزنشان در محاسبه شاخص کل بیش از اندازه معمول است، لذا این تاثیر در وضعیت بازار سرمایه و همینطور نگاه فعالان بازار خیلی بااهمیت‌تر جلوه می‌کند.
آقا بزرگی بیان داشت: با توجه به این وضعیت شاخص کل متولیان بازار تنها به وضعیت شاخص کل می‌پردازند و برای مردم عادی نیز در صدا و سیما و رسانه‌ها این شاخص کل ملاک بازدهی و یا زیان بورس قلمداد می‌شود، در صورتیکه این موضوع

دارای اشکال است.
این کارشناس بازار سهام با اشاره به مصداقی در رابطه با دستکاری در روند حرکتی بورس به وسیله متولیان، اذعان داشت: ابهاماتی در رابطه با دستکاری در بازار وجود دارد، از جمله اینکه به طور مثال وقتی یک نمادی می‌خواهد بازگشایی شود، اطلاعیه ساعت ۱۰ صبح منتشر می‌شود و بعد از آن برای کشف قیمت، نماد قابل معامله نیست، در مقابل، اما با موردی روبرو بوده‌ایم که پنج دقیقه به پایان ساعت معاملات یک نماد باز شده، بلافاصله متوقف شده و یا برخلاف رویه معمولی که معمولا ناظر معاملات به تشخیص خودش عرضه و تقاضا را ارزیابی می‌کند و به یک سطحی که برسد، معاملات را در دامنه معمول و پیوسته تایید می‌کند، در برخی موارد دیگر نیز مشاهده شده حتی چند روز یک نماد در حال گشایش بوده، اما در نهایت قیمت کشف نشده است.
وی عنوان کرد: این مسائل جزء مواردی است که ممکن است این شبهه را به وجود بیاورد که به نوعی هنگام افزایش یا مثبت بالا یا برعکس موقعی که شاخص خیلی منفی است، شاید این تلاش انجام شود که با بازگشایی برخی نماد‌ها آن ضرب افزایش قابل توجه یا کاهش قابل توجه را به وسیله بازگشایی نماد‌ها خنثی کنند، این مواردی بود که در گذشته شاید زمینه این صحبت‌ها را فراهم آورد که در بازار گفته می‌شود، شاخص کل بورس از سوی دولت یا متولیان بازار در حال کنترل است.
آقابزرگی خاطرنشان کرد: چنین مسائلی سوالات مختلفی را ایجاد می‌کرد، همچنین بعضا دیده می‌شود، در روزی که شاخص مثبت است، برخی نماد‌ها تحرک خاصی ندارند، اما در روزی که شاخص منفی است، مشاهده می‌شود، برخی شرکت‌ها مثبت می‌شوند، بدون اینکه تغییری در روند انتشار اطلاعات یا وضعیت عملکرد شرکت به وجود آمده باشد، چنین اتفاقاتی این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که شاید هدف بازارساز از اینچنین اقداماتی کنترل بازار شد.
این فعال بازار سهام گفت: شاید هدف نهایی این است که شاخص را به هر ترتیبی کنترل کنند تا آن وضعیتی که سال ۹۹ به وجود آمد، ایجاد نشود و به صورت آهسته و پیوسته بورس رشد کند، به همین جهت دارندگان سهام وقتی که مقایسه می‌کنند حرکت شاخص کل را مثلا از ابتدای سال تاکنون با سهام خود، پرتفوی آن‌ها همسو با شاخص کل حرکت و رشد نکرده، چون شاخص به نوعی کنترل شده، اما سهام آن‌ها با زیان روبرو شده است.
وی با اشاره به اینکه نحوه محاسبه شاخص کل بورس نیاز به اصلاحات جدی دارد، افزود: در حال حاضر بازار سهام گنجایش و ظرفیت اصلاحاتی از جمله تغییرات پیرامون شاخص کل را دارد، در این رابطه اگر قرار باشد که شاخص جدیدی به بازار اضافه شود، باید بیانگیر وضعیت کلیت بازار باشد، به طوریکه یک دید صحیح و کلی را به سهام‌داران، فعالان بازار، متولیان بازار و همچنین عموم مردم دهد، نه اینکه دوباره با شاخص جدید نیز ابهامات موجود در رابطه با کنترل شاخص و یا شاخص‌سازی همچنان وجود داشته باشد، یا اینکه تشدید شود.
آقابزرگی تصریح کرد: این کار باید حتما با مطالعه انجام شود و از شاخص‌هایی که در سایر بورس‌ها وجود دارد، به نوعی استفاده شود و از تجربیاتی که بازار‌های مالی مختلف در جهان در این زمینه داشته‌اند، باید استفاده شود، تا بتوان بهترین نتیجه را گرفت، اگر این اصلاحات به روند بهبود معاملات بورس کمک کند، با توجه به اینکه بازار سهام در سطح ارزنده قرار دارد و حجم معاملات نیز رو به افزایش است، این موضوع، به تعادل بازار سهام کمک شایانی خواهد کرد، حال باید دید که برنامه سازمان بورس و اوراق بهادار در این زمینه چه خواهد بود.
سیگنال دهی به بازار؛ چرا بورس ریزش کرد؟
بازار امروز بورس اوراق بهادار با بی‌رمقی کار خود را پایان داد تا با ارزش معاملاتی حدود 2 هزار و 300 میلیارد تومانی باز هم روز بی‌رمقی را برای فعالان بازار ثبت کند. شاخص بورس تهران روی عدد یک میلیون 448 هزار و 541 واحد ایستاد تا همه چیز به هفته آینده موکل شود.
چند روزی بود که بازار به برجام واکنش مثبتی نشان داده بود و به قولی فعالان به استقبال برجام رفته بودند. از همین رو روز گذشته (سه شنبه 18 مرداد ماه) جلسه‌ای در ستاد دولت سیزدهم برای شفافیت هرچه بیشتر بازار سرمایه تشکیل شد و رئیس دولت از وزارت اقتصاد و سایر دستگاه‌های مسئول در حوزه بازار سرمایه خواست به گونه‌ای عمل کنند که این بازار برای فعالان آن پیش‌بینی پذیر و باثبات باشد. همچنین تأکید مجدد نحوه محاسبه شاخص کل بورس بر اجرای مصوبات پیشین ستاد اقتصادی دولت درخصوص بازار سرمایه، راهکارهای دیگری درخصوص بهبود روند و ثبات‌بخشی به این بازار مورد بررسی قرار گرفت و به تصویب رسید.
اما واکنش بازار سرمایه به این نشست منفی بود و در ادامه این موضوع، امروز حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهان، نوشت: «برخلاف آنچه مقامات و رسانه‌های غربی اعلام می‌کنند و در داخل کشور توسط شماری از مدعیان اصلاحات و اعضای دولت قبلی تکرار می‌شود، تا‌کنون مذاکرات وین به هیچ نتیجه‌ای که تضمین‌کننده منافع ملی کشورمان و مخصوصاً تامین‌کننده انتفاع اقتصادی ایران باشد، نرسیده است و مذاکرات درباره چهار محور اصلی، کماکان بی‌نتیجه مانده است.»
اما

واکنش بازار آزاد ارز به این موضوعات چیز دیگری بود و بازار ارز در حوالی ظهر امروز با افت قیمت دلار مواجه شد تا قیمت دلار بار دیگر قیمت 30 هزار تومان را تجربه کند.
در همین اثنا و با کاهش قیمت دلار نمادهای خودرویی جان تازه‌ای به خود گرفتند و خساپا از منفی‌های بازار رهایی پیدا کرد و خودرویی که تا منفی 3 هم داد و ستد می‌شد با رنج مثبت همراه شد. در نهایت شاخص با افت 3 هزار 473 واحدی به کار خود پایان دهد.
امروز 19 مرداد ماه و در سالگرد شروع ریزش سهمگین بازار سرمایه، جواد اوجی، وزیر نفت، به خبرگزاری ایرنا گفت: «بخشی از سهام دو پترو پالایشگاه‌ که یکی در کنار پالایشگاه خلیج فارس و دیگری در منطقه جاسک قرار دارد، در سهام بورس عرضه می‌شود تا مشارکت مردمی را به همراه داشته باشد و از نقدینگی بالا جلوگیری می‌شود.»
این خبر واکنش‌های بسیاری را در فضای مجازی از سوی مردم و فعالان بازار سرمایه در پی داشت چرا که هنوز تکلیف دو صندوق پالایش یکم و دارایکم مشخص نیست و سهامداران این دو نماد از وضعیت پیش آمده چندان راضی نیستند.
همه این اتفاقات را در کنار معرفی شاخص جدید رئیس سازمان بورس بگذاریم شاید بتوانیم رد پایی از بی رمقی و بی اعتمادی بازار امروز را پیدا کنیم.
واکنش بورس تهران به مصوبات دولت
به گزارش اکوایران، در معاملات روز چهارشنبه نوزدهم مرداد ماه، شاخص کل بورس پایتخت با ریزش 3 هزار و 472 واحدی نسبت به روز شنبه به رقم یک میلیون و 448 هزار و 469 واحد رسید.
شاخص هم وزن بورس نیز با افت هزار و 341 واحدی در سطح 389 هزار و 602 واحدی ایستاد. همچنین شاخص کل فرابورس (آیفکس) 6 دهم واحد بالا آمد و در سطح 19 هزار و 150 واحد باقی ماند.
روز گذشته در جلسه‌ ستاد اقتصادی، رئیس دولت از وزارت اقتصاد و سایر دستگاه‌های مسئول در حوزه بازار سرمایه خواست به گونه‌ای عمل کنند که این بازار برای فعالان آن پیش‌بینی پذیر و باثبات باشد. همچنین در این جلسه بر اجرای مصوبات پیشین ستاد اقتصادی دولت درخصوص بازار سرمایه تأکید شد و راهکارهای دیگری درخصوص بهبود روند و ثبات‌بخشی به این بازار به تصویب رسید. اما به نظر می‌رسد واکنش بازار به مصوبات دولت منفی بوده است.
خروج پول حقیقی
امروز ارزش خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی بازار منفی شد و 201 میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد.
در معاملات روز چهارشنبه بیشترین خروج پول حقیقی به سهام خساپا (شرکت سایپا) اختصاص داشت که ارزش تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی آن 14 میلیارد تومان بود. پس از خساپا، نمادهای شپنا (شرکت پالایش نفت اصفهان) و فملی (شرکت ملی صنایع مس ایران) بیشترین خروج پول حقیقی را داشتند.
در مقابل، بیشترین ورود پول حقیقی به نماد فزر اختصاص داشت. پس از فزر، نمادهای فولاد و شفن در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.

نمادهای پیشران بازار سهام
امروز همانند دیروز نماد «فولاد» بیشترین اثر مثبت را بر شاخص کل داشت و پس از فولاد، نمادهای «فارس» و «وبانک» بیشترین تأثیر را در رشد شاخص کل بورس داشتند و نمادهای «کگل»، «شستا»، «خودرو» و «شبندر» بیشترین تأثیر کاهشی را بر شاخص کل داشتند.
در فرابورس نیز نمادهای «بپاس»، «اتکای» و «فزر» بیشترین تأثیر مثبت را بر شاخص کل فرابورس داشتند و «زاگرس»، «شراز» و «خدیزل» بیشترین تأثیر کاهنده را بر شاخص داشتند.
در جدول پرتراکنش‌ترین نمادهای بورس خساپا صدرنشین است و فولاد و خگستر در رتبه‌های بعدی هستند. در فرابورس نیز نمادهای دی، کایزد و فزر پرتراکنش‌‌ترین نمادها هستند.
ارزش معاملات سهام
امروز ارزش معاملات کل بازار سهام به رقم 13 هزار و 992 میلیارد تومان افزایش یافت. ارزش معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه 10 هزار و 341 میلیارد تومان بود که 74 درصد از ارزش کل معاملات بازار سرمایه را تشکیل می‌دهد.
امروز ارزش معاملات خرد سهام با کاهش 19 درصدی نسبت به روز کاری قبل به رقم 2 هزار و 140 میلیارد تومان رسید.
افزایش صف‌های پایانی بازار
در پایان معاملات امروز ارزش صف‌های فروش پایانی بازار نسبت به روز کاری قبل افزایش یافت و 30 میلیارد تومان بود. ارزش صف‌های خرید نیز نسبت به پایان روز کاری گذشته 116 درصد رشد کرد و در رقم 93 میلیارد تومان ایستاد.
امروز نماد وبانک (شرکت سرمایه گذاری هلدینگ توسعه ملی) با صف‌ خرید 48 میلیارد تومانی در صدر جدول تقاضای بازار قرار گرفت. پس از وبانک، نمادهای بکاب (شرکت صنایع جوشکاب یزد) و وپترو (شرکت سرمایه گذاری صنایع پتروشیمی) بیشترین صف خرید را داشتند.
بیشترین صف فروش بازار در پایان معاملات به نماد انرژی1 (نهادهای مالی بورس انرژی) تعلق داشت که ارزش آن 12 میلیارد تومان بود. پس از انرژی1، نمادهای غاذر، کمنگنز، مداران و فلوله بیشترین صف فروش داشتند.
نقشه بازار سهام بر مبنای ارزش معاملات

معرفی انواع شاخص های بورس و نحوه ی محاسبه ی آنها

شاخص بورس چیست ؟ سرمایه گذاری موفق در حیطه ی بازار سهام یا همان بورس مستلزم افزایش آگاهی در رابطه با برخی تعاریف بورسی و تحلیل معیار های موجود در این معقوله است. افرادی که به تازگی وارد بازار سهام می شوند بار ها و بار ها کلمه ی شاخص را می شنوند و در صورت نداشتن اطلاعات کافی در مورد شاخص های موجود در بورس اکثرا دچار رفتار های هیجانی و خرید و فروش های بی موقع می گردند که در برخی موارد صدمات جبران ناپذیری به سرمایه آن ها وارد می شود.

در ادامه ی این مقاله از تحلیل نوین سعی بر این شده است تا تعریف کامل و جامعی در مورد شاخص بورس چیست ارائه گردد تا سرمایه گذاران عزیز از این پس با شناخت کافی از شاخص ها و تحلیل درست آنها بتوانند نتیجه ی مطلوبی از انجام معاملات بورسی خود حاصل نمایند.

شاخص بورس چیست ؟

انواع شاخص های بورس

انواع شاخص های موجود در بورس عبارت اند از:

شاخص کل بورس

کلمه ی شاخص کل بورس را نه تنها سرمایه گذاران این حوزه بلکه افرادی که در بازار سهام ورود نکرده اند هم کم و بیش از رسانه ها شنیده اند. درواقع خود کلمه شاخص به معنی نشانه گریست که می توان با استفاده از آن تغیرات را در تاریخ مورد نظر نسبت به یک تاریخ مبدا مورد برسی قرار داد. در بورس نیز شاخص کل به معنی معیاری برای سنجش میانگین بازدهی سرمایه گذاران می باشد به بیانی دیگر شاخص کل میزان سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس و سطح عمومی قیمت را بیان میکند.

شاخص کل در بورس تهران با نام TEDPIXنمایش داده می شود و محاسبه ی این شاخص نیز با تقسیم ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه بر ارزش جاری بازار سهام در تاریخ مبدا صورت میگیرد که در نهایت در عدد ۱۰۰ ضرب شده و شاخص کل بورس را می سازد. در این شاخص ضریب ارزش تمام شرکت ها یکسان نبوده و به شرکت های بزرگ ضریب بیشتر و به شرکت های کوچک ضریب کمتری میدهد.

شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)

شاخص قیمت که با نام TEPIX شناخته می شود، سطح عمومی بازدهی کل قیمت سهام شرکت های حاضر در بازار سرمایه را نشان می دهد به این صورت که با رشد و یا کاهش درصد شاخص قیمت بورس در تاریخ محاسبه نسبت به تاریخ مبدا، قیمت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس نیز به طور میانگین به همان اندازه افزایش و یا کاهش داشته است. شاخص قیمت از نظر چگونگی محاسبه و وزن دهی کاملا مشابه شاخص کل بوده اما در نحوه ی تعدیل با آن متفاوت است. در شاخص کل علاوه بر تغییر قیمت سهام شرکت ها سود نقدی حاصل از آنها نیز در فرمول محاسبه تاثیر گذار است. اما در شاخص قیمت تنها تغیرات قیمت سهام شرکت ها لحاظ میگردد.

سهام داران عرصه ی بورس باید یه این نکته در مورد شاخص قیمت (وزنی – ارزشی) توجه داشته باشند که این شاخص یک شاخص میانگین است و افزایش و یا کاهش آن به معنی افزایش و یا کاهش دسته جمعی نیست و ملاک ارزش شرکت هاست. به همین علت ممکن است در برخی مواقع قیمت سهام شرکت های خرد روندی صعودی به خود بگیرند اما به دلیل کاهش قیمت سهام شرکت های بزرگ که نقش بیشتری را در مسیر روند شاخص ایفا میکنند؛ شاخص منفی باشد.

شاخص هم وزن

همان طور گفته شد در شاخص کل ضریب شرکتها کوچک و بزرگ یکسان نیست اما در شاخص هم وزن به تمام سهام ها ضریب ۱ اختصاص داده می شود که در نهایت با محاسبه ی میانگن آنها شاخص هم وزن بازار سرمایه تشکیل میگردد. به بیانی دیگر در شاخص هم وزن تمام شرکت های پذیرفته شده در بازار سرمایه با وزنی برابر در انجام محاسبات ایفای نقش می کنند به این معنی که نوسانات مثبت و منفی شرکت های کوچک به همان اندازه ی نوسانات مثبت و منفی شرکت های بزرگ در این شاخص تاثیر گذارند.

سرمایه گذاران گرامی برای داشتن دید بهتر نسبت به بازار می توانند از شاخص هم وزن استفاده نمایند زیرا که این شاخص به عنوان مکمل شاخص کل، حاوی اطلاعات ارزشمندی از بازار بورس است به عنوان مثال ممکن است در یک روز، شاخص کل بورس منفی شده باشد اما در همان تاریخ شاخص هم وزن روند مثبتی داشته باشد نتیجه حاصل از این فرایند بیانگر آن است که شرکت های کوچک حاضر در بورس وضعیت معاملاتی بهتری نسبت به شرکت های بزرگ در آن روز داشته اند.

شاخص آزاد شناور

سهام شناور آزاد در واقع به سهام هایی از یک شرکت گفته می شود که قابل معامله است و سهام داران آماده ی خرید فروش آن ها می باشند. شاخص آزاد شناور نیز دقیقا از نحوه محاسبه شاخص کل بورس همین سهام تاثیر می پذیرد که نمایش دهنده ی میزان تغیرات آن قسمت از بازار است که از لحاظ نقد شوندگی قدرت بیشتری دارد. محاسبه ی این شاخص دقیقا به مانند شاخص کل است اما با این تفاوت که در وزن دهی شرکت ها در شاخص آزاد شناور از تمام سهام منتشر شده ی شرکت ها استفاده نمی شود و در این شاخص فقط سهام آزاد شناور شرکت ها تاثیر گذارند.

شاخص های بورس بازار اول و بازار دوم

بورس اوراق بهادار تهران از دو بازار تشکیل شده است که به آن ها بازار اول و بازار دوم گفته می شود. شرکت های حاضر در بازار اول بورس شرکت هایی هستند که از نظر میزان سرمایه، وضعیت سود آوری و همچنین میزان سهام آزاد شناور در موقعیت خوبی قرار دارند اما بازار دوم سرمایه تشکیل شده از شرکت هایی که به نسبت شرکت های بازر اول از لحاظ موارد ذکر شده در جایگاه های پایین تری قرار دارند. بنا بر این شاخص بازار اول نمایانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت هاییست که در بازار اول بورس اوراق بهادار حضور دارند و شاخص بازار دوم نیز بیان کننده ی سطح عمومی قیمت سهام شرکت های پذیرفته شده در بازار دوم است.

همه چیز درباره محاسبه شاخص بورس

روش محاسبه شاخص این روزها محل بحث فعالان بازار است. برخی بر این باورند که شاخص کل بورس تهران بیشتر خط صعودی بورس را ترسیم می‌کند، همچنین گفته می‌شود که تغییر روش محاسبه شاخص از آذر ماه ۸۷ امکان مقایسه تاریخی روند بورس را سلب کرده است.

این شاخص در ۱۱ماه نخست امسال بیش از ۱۰۰درصد رشد کرد. پرسش اینجاست که آیا فعالان بورس درست استدلال می‌کنند؟ شاخص کل بورس تهران فراز و نشیب‌های زیادی را پشت‌سر گذاشته است. در گذشته شاخص کل بورس تهران از میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورس به دست می‌آمد و به همین دلیل تا قبل از آذر ماه سال۸۷ به شاخص کل بورس تهران شاخص قیمت هم گفته می‌شد اما از آذر ماه سال۸۷ تاکنون مولفه سود نقدی شرکت‌ها در شاخص بورس محاسبه می‌شود. در واقع شاخص بورس تهران حاصل جمع افزایش قیمت سهام و سود نقدی شرکت‌های بورس است، به همین دلیل است که به آن شاخص قیمت و سود نقدی هم می‌گویند. موضوع این است که روش محاسبه شاخص بر مبنای چنین فرمولی میزان شتاب و سرعت رشد شاخص را بیشتر نشان می‌دهد. برخی فعالان بازار سرمایه معتقدند که مدل جدید شاخص که به‌عنوان شاخص کل بورس از اواخر سال۸۷ طراحی و مورد محاسبه قرارگرفته، بیانگر واقعیت بازار نبوده و از سقوط پی‌در‌پی شاخص جلوگیری می‌کند.

بورس اوراق بهادار تهران از فروردین ماه ۱۳۶۹ اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت برمبنای عدد پایه ۱۰۰ و با نام تپیکس (TEPIX) کرد که این شاخص، نماگر تغییرات قیمت کل بازار بوده و به صورت میانگین وزنی محاسبه می‌شد.

این شاخص در آن زمان ۵۲ شرکت را دربرمی‌گرفت و درصورتی‌ که نماد شرکتی بسته بود یا برای مدتی معامله نمی‌شد، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌شد و تعداد سهام منتشره شرکت‌ها، معیار وزن‌دهی در این شاخص بود که این امر منجر به تأثیر بیشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شد.

در این میان شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص بازده کل با نماد TEDPIX از فروردین۱۳۷۷ در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشانگر بازده کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازده نقدی پرداختی متأثر می‌شود. این شاخص تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در بردارد و شیوه وزن‌دهی و محاسبه آن همانند شاخص کل قیمت (TEPIX) است و تنها تفاوت میان آن در شیوه تعدیل آنهاست، به‌طوری که شاخص قیمت و بازده نقدی علاوه بر موارد تعدیل شاخص قیمت، درصورت پرداخت سود نقدی نیز تعدیل می‌شود. علاوه بر این شاخص بازده (سود) نقدی که با نماد TEDIX منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازده نقدی پرداختی شرکت‌هاست و مقدار آن از تقسیم پایه شاخص کل قیمت (TEPIX) بر پایه شاخص بورس (قیمت و بازده نقدی)(TEDPIX)، به دست می‌آید.

چرا محاسبه شاخص کل بورس تغییر کرد؟

شاخص کل قیمت، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص بازده نقدی، شاخص صنعت، شاخص ۵۰ شرکت فعال‌تر شاخص تالار اصلی و فرعی از شاخص‌هایی بودند که در بورس اوراق بهادار تهران مورد محاسبه قرار می‌گرفتند ولی در راستای اجرای بند ۳ مصوبه شورای بورس و اوراق بهادار در تاریخ هشتم مرداد۸۶، مقرراتی برای تغییر در محاسبه شاخص بورس به پیشنهاد هیأت مدیره سازمان بورس ارائه شد و در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۷ در ۱۰ ماده و ۳ تبصره دستورالعمل نحوه تغییر شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید تصویب شد.

بر اساس این مصوبه بود که شورای بورس اقدام به انتشار مقررات اجرایی نحوه تغییر در شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید در بازار سهام کرد و همزمان با راه‌اندازی نرم‌افزار جدید معاملات موسوم به جم در روز ۱۶ آذرماه، شاخص قیمت و دیگر شاخص‌های بورسی تغییراتی نسبت به گذشته پیدا کردند، به‌طوری که شاخص بازده نقدی و قیمت از سال۸۷ به‌عنوان شاخص کل در بورس معرفی شد و در حال حاضر به جای شاخص قیمت، شاخص کل بورس به همراه شاخص صنعت، شاخص بازار اول، شاخص بازار دوم و شاخص آزاد شناور و شاخص ۳۰ شرکت بزرگ در بورس اوراق بهادار تهران محاسبه می‌شود.

شاخص قیمت که به‌عنوان شاخص قدیم بورس مطرح است در گذشته بر اساس تغییرات قیمت سهام بازار محاسبه می‌شد، به‌طوری که تغییرات تمام شرکت‌های بورسی در این شاخص لحاظ می‌شد اما در محاسبه فعلی شاخص قیمت از قیمت تعدیل شده استفاده می‌شود، به‌طوری که قیمت سهم پس از تقسیم سود نقدی کاهش پیدا می‌کند که در محاسبه جدید، پایه شاخص به اندازه سود تقسیم شده، تعدیل می‌شود تا تاثیری بر شاخص نگذارد. لذا شاخص قیمت تنها بر اساس تغییرات قیمت محاسبه می‌شد ولی شاخص سود نقدی اثر تقسیم سود را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.

به‌عنوان مثال، در محاسبه جدید شاخص درصورتی که قیمت سهام یک شرکت بورسی قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه یک‌هزار و ۲۰۰ ریال باشد و این شرکت ۲۰۰ ریال سود در مجمع تقسیم کند، در روز گشایش نماد تغییرات قیمت نسبت به مبلغ یک هزار ریال انجام می‌شود تا تاثیری در شاخص به وجود نحوه محاسبه شاخص کل بورس نیاید.

اما درگذشته نحوه محاسبه شاخص به گونه دیگری بود، به‌طوری که اگر سهام یک شرکت بورسی یک‌هزار و ۲۰۰ریال بود و در مجمع ۲۰۰ریال سود تقسیم می‌کرد، نماد با قیمت۱۱۰۰ ریال باز می‌شد که این امر شاخص را منفی می‌کرد. بنابراین در محاسبه جدید، تغییرات شاخص نسبت به مرز یک هزار ریال برای شرکت مذکور انجام می‌شود تا تاثیری در شاخص ایجاد نشود.

اشکالات شاخص فعلی بورس

به این ترتیب با تغییرات ایجاد شده در محاسبه شاخص بورس تهران، در شاخص فعلی، قیمت سهام یک شرکت قبل از مجمع منهای سود تقسیمی این شرکت محاسبه می‌شود که عمده‌ترین اشکال محاسبه آن در این است که امکان مقایسه شاخص با گذشته از بین رفته و نمی‌توان بر مبنای اعداد سال گذشته به یک نتیجه منطقی در مورد روند حرکت شاخص در سال‌جاری رسید.

علاوه بر این سود نقدی شرکت‌ها در زمان بازگشایی نماد سهام آنان پس از مجمع از مخرج کسر محاسبه بازدهی کسر می‌شود که سبب رشد در محاسبه شاخص می‌شود و دلیل این موضوع نیز تلاش برای جلوگیری از نزول شاخص در دوران نزول است. عدم تطابق حرکت شاخص با حرکت قیمت‌ها، سردرگمی سهامداران و کاهش اعتماد به شاخص از جمله انتقادات وارده به شاخص جدید است که این مسائل موجب شده کارکرد شاخص به‌عنوان نماگر رویه کلی بازار در پرده ابهام قرار گیرد. بر این اساس است که برخی از فعالان بازار سرمایه نسبت به نحوه محاسبه شاخص، افزایش و مقایسه آن اعتراض داشته و معتقدند که شاخص‌های قدیمی نیز باید در نرم‌افزار جدید معاملاتی بورس تعریف و برای عموم نمایش داده شوند. با واقعی‌کردن شاخص و پذیرش اشتباهات شاخص می‌توان بازار را از فشار زیاد رهانید و سرمایه‌گذاران را از نگرانی بیرون آورد.

آیا رشد شاخص ارتباطی به تغییر فرمول دارد؟

رشد شاخص بورس به تبع تغییر فرمول محاسبه، از بازده قیمت به بازده نقدی و قیمت، فارغ از منطق تغییر شاخص این سؤال را مطرح می‌کند که آیا این تغییر اساسا درست و منطقی بوده یا نه و آیا رشد اخیر شاخص بورس ارتباطی به تغییر فرمول محاسبه آن دارد؟

در این میان یکی از کارگزاران بورس نحوه محاسبه شاخص کل بورس را مورد توجه قرار داد و گفت: یکی از اشکالات محاسبه شاخص کل بورس این است که اگر ۵درصد سهام شرکت در بورس پذیرفته شده باشد، کل شرکت در محاسبه شاخص لحاظ می‌شود. لذا باید شاخصی مورد محاسبه قرار گیرد که بیان‌کننده وضعیت بازار باشد. وی با بیان اینکه شاخص کل بورس با شاخص قیمت و بازده نقدی پیوند زده شده است، ادامه داد: در محاسبه شاخص قدیم زمانی که شرکت‌ها سود تقسیم می‌کردند، شاخص کاهش پیدا می‌کرد ولی شاخص جدید طوری محاسبه می‌شود که با تقسیم سود شاخص افزایش می‌یابد، به‌طوری که در حال حاضر نیمی از بازدهی بورس از ابتدای سال تاکنون به‌دلیل برگزاری مجامع و تقسیم سود نقدی است.

شاخص فعلی واقعی‌تر از شاخص قبلی است

در این میان مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار نظر دیگری دارد و معتقد است که شاخص کلی که در حال حاضر در بورس تهران محاسبه می‌شود واقعی‌تر از شاخص قبلی است. دکتر حسن قالیباف‌اصل در پاسخ به این سؤال که آیا شاخص کل بورس واقعیت‌های بازار را نشان می‌دهد یا نه گفت: شاخصی که در گذشته به نام شاخص قیمت مورد محاسبه قرار می‌گرفت، بخشی از واقعیت را نشان می‌داد که آن واقعیت فقط بازده به خاطر تغییرات قیمت بود ولی شاخص فعلی، بازده کل را نشان می‌دهد که هم شامل تغییرات قیمت و هم سود نقدی است؛ لذا شاخص کلی که در حال حاضر محاسبه می‌شود واقعی‌تر است زیرا کل واقعیت بازار را نشان می‌دهد.

رشد پی‌در‌پی شاخص فعلی

آمار روند حرکتی شاخص بورس از سال۸۳ تاکنون بیانگر واقعیت دیگری است و این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که شاخص جدید برای رشد طراحی شده است! به‌طوری که شاخص قدیم بورس اوراق بهادار کشور که تنها با احتساب بازده قیمت محاسبه می‌شد در بهترین حالت و بالاترین رقم خود توانست در سال۸۲ به رقم ۳هزار و ۸۰۹ واحد برسد و بعد از آن روند نزولی را طی کرد.

آمار حرکت شاخص کل بورس از ابتدای سال۸۸ و بعد از تغییر فرمول محاسبه شاخص، نشان می‌دهد که شاخص کل بورس از همان ابتدای سال روند صعودی خود را آغاز کرد و از کانال ۷هزار واحد در ابتدای سال به ۱۲هزار و ۵۳۷ واحد در پایان سال رسید. اما این پایان ماجرا نبود و روند پرشی و جهشی شاخص کل بورس طبق فرمول جدید در سال۸۹ به اوج خود رسید و این متغیر مهم اعداد ۱۳هزار، ۱۴هزار، ۱۵هزار، ۱۶هزار، ۱۷هزار و در نهایت ۱۸هزار را فتح کرد که بیشترین رکورد شاخص بورس نیز مربوط به فصل مجامع و تقسیم سود شرکت‌ها بوده است.

این حرکت در سال‌های ۹۰، ۹۱ و ۹۲ هم تکرار شد، به گونه‌ای که شاخص بورس در این سال‌ها، به‌خصوص امسال رشد فزاینده‌ای را تجربه کرد و از ۳۸هزار واحد در رکوردی بی‌سابقه به ۸۰هزار واحد رسید. همانطور که آمار نشان می‌دهد بعد از تغییر فرمول محاسبه شاخص کل، این متغیر مهم هیچ‌گاه شاهد سقوط ۵ هزار واحدی همانند سال‌های۸۳ تا ۸۷ نشده و همواره مسیر خوش و خرمی را پیموده است.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال گذشته نحوه محاسبه شاخص‌های اصلی بورس تهران را مورد ارزیابی قرار داده و با توجه به انتقادات وارده بر نحوه محاسبه شاخص پیشنهادهای جدیدی برای نحوه محاسبه ارائه کرده است. همچنین این مرکز اعلام کرد که با توجه به اهمیت حیاتی وجود اطلاعات در بازارهای مالی ضروری است که شاخص قیمت برای تمامی روزهای کاری بورس از تاریخ انقطاع آن در آذرماه ۱۳۸۷ تاکنون محاسبه و منتشر شود؛ لذا این مرکز پیشنهادهایی برای محاسبه شاخص ارائه کرد.

این مرکز عنوان کرد از آنجا که محاسبه شاخص برای تمامی ساعات معاملاتی دشوار است پیشنهاد می‌شود حداقل شاخص قیمت بر مبنای قیمت روزانه (قیمت آغازین، پایانی یا میانگین این دو) محاسبه شده و در اختیار فعالان بازار قرار گیرد. این کار، عملا امکان انتخاب یکی از دوشاخص قیمت یا بازده کل را برای فعالان بازار فراهم می‌کند. مدیرعامل شرکت بورس در مهرماه امسال در نشست خبری اظهار کرد: قرار است شاخص بازده نقدی منتشر شود که مستقل از شاخص کل، بازده نقدی و بازده قیمت را مورد محاسبه قرار دهد.

به گفته قالیباف‌اصل، نرم‌افزار این سیستم توسط شرکت بورس در حال تهیه است تا اطلاعات را از سیستم معاملات بگیرد زیرا سیستم معاملات بورس محاسبه شاخص را انجام می‌داد اما تنظیمات آن به شکلی بود که شاخص کل را محاسبه می‌کرد که امیدواریم با طراحی این نرم‌افزار، شرکت بورس بتواند شاخص قیمت را محاسبه کند. وی اعلام کرد:‌ به‌دنبال این هستیم تا نرم‌افزاری طراحی شود که مانند شاخص کل بتواند هر لحظه از زمان بازار مورد محاسبه قرارگیرد و اطلاعات را در اختیار بازار قرار دهد.

تقسیم سود نقدی شاخص را بالا می‌برد

حسن قالیباف‌اصل، مدیرعامل شرکت بورس در مورد اینکه آیا رشد اخیر شاخص به تغییر فرمول محاسبه آن ارتباطی دارد یا نه، گفت: در ماه‌هایی از سال سود نقدی روی رشد شاخص اثرگذار است و آن هم‌زمانی است که مجمع عادی شرکت‌ها برگزار می‌شود و شرکت‌ها سود نقدی تقسیم می‌کنند ولی زمانی که مجمع برگزار نمی‌شود، شاخص قیمت هر تغییری کند، شاخص کل نیز همانقدر دچار تغییر می‌شود. وی اضافه کرد: لذا تقسیم سود نقدی که در شاخص بورس اثرگذار است فقط مربوط به ماه‌هایی از سال و معمولا در تیر ماه و فصل مجامع شرکت‌هاست و در مابقی ماه‌های سال این موضوع تاثیری روی شاخص کل بورس ندارد. قالیباف‌اصل در ادامه تاکید کرد: شاخص اصلی بورس همان شاخص کل است که شاخص کاملی بوده و در آینده نیز نحوه محاسبه آن تغییری نمی‌کند.

ارسال یک نظر لغو پاسخ

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.