توضیحی مختصر در مورد بورس

مهمترین اصطلاحات بورسی که مبتدی و حرفه ای باید بدانند!

تفاوتی ندارد که اول راه آموزش یک تخصص باشید یا سال ها در آن فعال بوده باشید. در هر صورت شما نیاز دارید برای فعالیت در هر زمینه با اصطلاحات آن موضوع آشنا باشید و تسلط کافی به آن مفاهیم داشته باشید. تنها در این صورت است که می توانید خود را در میان آن اکوسیستم تصور کنید.

در دنیای بورس هم ماجرا از همین قرار است. برای ورود به دنیای بورس لازم است که با اصطلاحات و مفاهیم بورس آشنا شوید. تا پایان این مقاله شما را با مهمترین اصطلاحات بورسی آشنا خواهیم ساخت. پیشتر نیز در مقاله سهام چیست در مورد این موضوع توضیحاتی ارائه داده ایم. پیشنهاد می کنیم این مقاله را نیز از دست ندهید.

عدم آشنایی با اصطلاحات بورسی چه عواقبی دارد؟

در دنیای بورس عدم آشنایی با این مفاهیم پراهمیت ممکن است مانع از ورود شما به این موضوع نشود اما باعث می شود حتما در سرمایه گذاری های خود دچار اشتباه شوید. بهترین راه ممکن این است که مثل یک سرمایه گذار حرفه ای در ابتدا دانش ابتدایی و پایه ورود به دنیای بورس را به دست بیاورید و سپس کار خود را در این زمینه شروع کنید. مقاله اوراق بهادار نیز می تواند شروع خوبی برای آشنایی با موضوع بورس و سهام و اصطلاحات مرتبط در این حوزه باشد. بنابراین پیشنهاد می کنیم قبل از آشنایی مختصر با اصطلاحاتی که در این مقاله به آن می پردازیم حتما مقاله اوراق بهادار را بخوانید.

البته منظور ما از این گفته این نیست که در دوره های بعضا پوچ و بی محتوای بورس ثبت نام کنید بلکه با مطالعه کافی در سطح وب می توانید به نکات و آموزش های رایگان خوبی دست پیدا کنید. ما نیز در ادامه به موضوع بورس و مفاهیم آن بیشتر خواهیم پرداخت تا قدمی در جهت رفع این نیاز برداشته باشیم. بنابراین با وبلاگ سپیدار سیستم همراه بمانید.

مفاهیم و اصطلاحات بورس به 2 دسته تقسیم می شوند

مفاهیمی که هر سرمایه گذار یا علاقه مند به بورس باید از آن ها مطلع بشد به دو دسته تقسیم می شوند:

• مفاهیم عمومی در زمینه بورس
• مفاهیم مربوط به انواع قیمت سهام

در ادامه مهمترین مفاهیم از هر دسته را عنوان می کنیم.

مهمترین اصطلاحات عمومی بورس – بازار اولیه

یکی از مهمترین و اولین مفاهیمی که باید با آن ها آشنا باشید بازار اولیه است. بازار اولیه که معادل انگلیسی آن Primary Market است به وضعیتی گفته می شود که یک دارایی برای اولین بار مورد معامله قرار می گیرد.

برای مثال بازار فرض کنید شرکت الف قرار است برای اولین بار اوراق بهادار شرکت خود را برای فروش عرضه کند. به بازاری که به وجود می آید بازار اولیه می گویند. ذکر این موضوع لازم است که مفهوم بازار اولیه و عرضه اولیه دو مفهوم متفاوت هستند.

در بازار اولیه شرکت ها به صورت مستقیم سهام خود را در چهارچوب تعیین شده ای به مردم می فروشند تا سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند. این کار در قالب پذیره نویس از طریق بانک نماینده شرکت انجام می شود و فروشنده اوراق نیز شرکتی است که سهام آن در حال عرضه قرار دارد.

بازار ثانویه

اگر بخواهیم به راحت ترین شکل بازار ثانویه را برایتان تعریف کنیم باید از بورس ایران مثال بزنیم. بازار ثانویه بازاری است که در آن دارایی هایی که در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفته مجدد مورد معامله قرار می گیرد. در بازار بورس که همان بازار ثانویه است شرکت جدیدی تاسیس نمی گردد و تنها سهام شرکت هایی که قبلا مورد پذیرش قرار گرفته اند دوباره مورد معامله خواهد بود.

پرتفو، پرتفوی یا Portfolio چیست؟

معمولا برای کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس پیشنهاد می شود که سبدی از سهام شرکت های مختلف تهیه شود. به این مفهوم پرتفو می گویند. کارشناسان توضیحی مختصر در مورد بورس بورس معمولا توصیه می کنند که حتی در بهترین حالت و تحلیل نیز تنها به خرید یک نوع سهم که به اصطلاح تک سهمی شدن گفته می شود بسنده نکنید و پیشنهاد می کنند که خرید سهام از چند نوع مختلف صورت گیرد.

برای مثال اگر تنها سهام صنایعی که در زمینه واردات کالا فعالیت می کنند را خریداری کنید ممکن است با افزایش قیمت ارز متضرر شوید اما در صورتی که سبد سهام شما سهام شرکت های صادراتی را هم شامل شود این اتفاق منفی برای شما رخ نخواهد داد.

کد معاملاتی یا کد بورسی

یکی دیگر از مفاهیمی که لازم است با آن آشنا باشید کد معاملاتی یا کد بورسی است. این کد که برای هر سهامدار اختصاصی و ثابت است برای خرید و فروش سهام مورد استفاده قرار می گیرد. نکته مهم این است که برای خرید و فروش سهام لازم است که کد معاملاتی داشته باشید و این کد در واقع کاربردی تسهیل ساز در خرید و فروش سهم ایفا میکند. برای دریافت کد بورسی یا همان کد معاملاتی باید به یکی از شرکت های کارگزاری بورس مراجعه کنید.

شرکت کارگزاری

شرکت های کارگزاری حکم واسطه های بازار بورس را دارند. این شرکت ها بنگاه های معاملات بورس هستند که کار خرید و فروش سهام را انجام می دهند و درصد بسیار اندکی کارمزد دریافت می کنند. راستی اگر نمی دانید کارمزد چیست پیشنهاد می کنیم مقاله کارمزد چیست که در وبلاگ سپیدار به آن پرداخته ایم را مطالعه کنید. در تعریف دیگری می توانیم بیان کنیم که کارگزاری ها به عنوان وکیل تام الاختیار فروشنده و خریدار شناخته می شوند، به این معنی که سهامداران و سازمان بورس به واسطه کارگزاری ها با هم ارتباط برقرار می کنند.

کارگزاری ها حکم تسهیل گران فعالیت های بورسی را دارند. البته این شرکت های واسط بر اساس قوانین مشخصی که توسط سازمان بورس مشخص شده فعالیت می کنند و تحت شرایط خاصی انتخاب می شوند. کارگزاران در بخش های مختلف اوراق بهادار فعالیت می کنند و برای فعالیت در هر بخش نیاز به مجوز دارند.

اصطلاحات مربوط به انواع قیمت سهام – قیمت اسمی

قیمت اسمی سهم به معنای قیمت اولیه ای است که در زمان توضیحی مختصر در مورد بورس فروش سهام در بازار اولیه برای آن تعیین می شود. قیمت اولیه سهم برای فروش اولیه در بازار بورس تهران 100 تومان است. بنابراین قیمت اسمی سهم 100 تومان است. این 100 تومان معیاری برای محاسبه موارد مختلف نیز هست. برای مثال در صورتی که قصد داشته باشید میزان سرمایه یک شرکت در بازار بورس را بسنجید می توانید تعداد سهام آن را در عدد 100 ضرب کنید تا این عدد به دست بیاید.

ذکر این نکته لازم است که در شروع عرضه سهام یک شرکت برای تعیین کردن تعداد سهام یک شرکت سرمایه آن شرکت را تقسیم بر 100 می کنند. عدد به دست آمده تعداد سهام خواهد بود.

مفهوم قیمت بازار

قیمتی که برای سهام و بر اساس عرضه و تقاضا در بازار ثانویه رقم می خورد را قیمت بازار می گویند. در واقع به این معنی است که پس از عرضه سهام با قیمت اسمی آن در بازار اولیه و ورود سهم به بازار ثانویه و انجام مبادلات برای آن ارزش سهام دستخوش عرضه و تقاضا قرار گرفته و قیمت بازار برای آن ایجاد می شود.

قیمت توضیحی مختصر در مورد بورس ذاتی و قیمت دفتری

دو مورد از مفاهیم و اصطلاحات بورسی دیگری که باید به آن ها اشاره کنیم این 2 مورد است. قیمت دفتری زمانی به وجود می آید که دارایی های یک شرکت را به عنوان معیاری برای قیمت گذاری در نظر بگیریم. به این معنی که قیمت زمان خرید دارایی ها که در دفاتر مالی شرکت ثبت شده است را در محاسبات مورد استفاده قرار دهیم. در این صورت با ارزش دفتری سهام رو برو خواهیم بود.

قیمت ذاتی نیز به قیمت واقعی گفته می شود که تحت تاثیر جریانات نقد آتی، عرضه و تقاضا و دارایی های شرکت و هر عامل دیگری تعیین می شود. به این قیمت قیمت ذاتی سهام می گویند.

در این مقاله تلاش کردیم مهمترین مفاهیم و اصطلاحات بورسی که هر کسی برای شروع فعالیت در زمینه بورس باید با آن ها آشنا باشد را توضیح دهیم. در ادامه به توضیح مفاهیم و اصطلاحات بیشتر در این حوزه خواهیم پرداخت.

در پایان این مقاله پیشنهاد می کنیم با مفهوم حقوق صاحبان سهام نیز آشنا شوید تا به صورت تخصصی تر آموزش خود را در این زمینه آغاز کنید.

نحوه تبدیل حق تقدم به سهم – حق تقدم چیست و چگونه به سهام عادی تبدیل میشود؟

شرکت تحت شرایطی خاص میان سهامداران خودش، حق تقدم سهم را توزیع میکند. در صورت افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران ، شرکت حق تقدم آن سهم را میان سهامدارانش تقسیم می کند و هر شخص با توجه به استراتژی که دارد می تواند به تبدیل حق تقدم به سهم بپردازید و مبلغ اسمی حق تقدم را پرداخت نماید تا به سهم عادی تبدیل شود و یا خود حق تقدم را بفروشد. حالا اینکه حق تقدم در بورس چه کاربردی دارد و یا به صورت کلی حق تقدم چیست و نحوه تبدیل حق تقدم به سهم به چه صورت است، قصد داریم در ادامه این مقاله راهنما با عنوان نحوه تبدیل حق تقدم به سهم به آن بپردازیم و به صورت کلی فرآیند تبدیل حق تقدم به سهم که به دو صورت است را برای شما با زبانی ساده بیان کنیم. اگر در بورس فعالیت داری و یا حق تقدمی دارید که نمیدونید باید چه کاری باهاش بکنید، این مقاله آموزشی مختصر میتواند کمکتان کند.

نحوه تبدیل حق تقدم به سهم

حق تقدم سهام در بورس از آن مواردی است که پس از افزایش سرمایه شرکت‌ ها سهامداران را به خود مشغول می کند. امکان دارد افرادی که اخیرا سرمایه‌ گذاری در بورس را آغاز کرده اند، کاملا با این مفهوم بیگانه باشند، از همین روی تصمیم گرفتیم مقاله ای در این خصوص تقدیم شما عزیزان کنیم و بیشتر درباره حق تقدم در بورس توضیح دهیم. بنابراین اگر به صورت کامل با این مفهوم آشنایی ندارید، ادامه این مقاله میتواند تمام ابهامات شما درباره حق تقدم سهام را حل نماید، مهم تر از این قصد داریم نحوه تبدیل حق تقدم به سهم را توضیح دهیم که همواره سوال و ابهام سهامداران تازه وارد و بعضا با تجربه است.

حق تقدم چیست

وقتی که یک شرکت بورسی افزایش سرمایه می دهد و فرآیند انجام افزایش سرمایه را طی می کند، به نسبت درصد افزایش سرمایه، تعداد سهام آن شرکت هم افزایش خواهد یافت، به همین منظور و در راستای حفظ منافع سهامداران کنونی شرکت، قانونی گذاشته شده است تحت این عنوان که؛ “طبق قانون تجارت در صورتی که یک شرکت سهام جدیدی برای فروش انتشار دهد، سهامداران کنونی در خرید این سهام جدید اولویت خواهند داشت، که به این اولویت در خرید سهام نسبت به سهامداران جدید، حق تقدم خرید سهام می گویند”. به عنوان مثال چنانچه شرکت X پس از برگزاری مجمع عمومی فوق ­العاده تصمیم به افزایش سرمایه ۲۰ درصدی بگیرد و شما ۱۰۰۰ سهم از این شرکت را داشته باشید، شما حق تقدم خرید ۲۰۰ سهم جدید به قیمت اسمی ۱۰۰ تومان را در اختیار خواهید داشت. (۲۰۰=۲۰درصد×۱۰۰۰)

چگونه حق تقدم را به سهم تبدیل کنیم؟

همانطور که گفته شد، شما بایستی برای هر گواهی مبلغی معادل با ارزش اسمی، سهم به شرکت بپردازید که در ایران ارزش اسمی هر سهم امروزه ۱۰۰ تومان در نظر گرفته شده است تا در نهایت به ازای هر گواهی ۱۰۰ تومانی که برای آن پرداخت کردید یک سهم به شما اختصاص داده شود. چنانچه در زمان مشخص شده، ۱۰۰ تومان را بپردازید، افزایش سرمایه شرکت نزد سازمان بورس ثبت می شود، که پس از آن (حدود ۵ الی ۶ ماه بعد) حق تقدم های شما به شکل اتوماتیک تبدیل به سهام عادی می شوند.

البته همانطور که اشاره کوچکی داشتیم، فرآیند تبدیل حق تقدم به سهم زمانبر است و اغلب بین ۳ الی ۶ ماه به طول می انجامد. این را در نظر داشته باشید که چنانچه سهامداران تمایلی به شرکت کردن در افزایش سرمایه شرکت را نداشته باشند، قادرند حق تقدم خود را در بازار بورس به فروش برسانند و یا چنانچه مدت زمان تعیین شده برای تبدیل حق تقدم به سهام گذشته باشد (۶۰ روز)، برای آن دسته از سهامدارانی که اقدامی انجام نداده اند، شرکت خود به فروش سهام با قیمت روز اقدام خواهد کرد و اختلاف بین قیمت بازار و ارزش اسمی سهام را به حساب سهامدار واریز خواهد کرد و یا به حساب بورسی آن ها پرداخت خواهد کرد.

نحوه فروش حق تقدم سهم در بورس چگونه است؟

از آنجایی که ممکن است تعدادی از سهامداران تمایلی به شرکت در افزایش سرمایه نداشته باشند، بایستی امکانی برای عدم شرکت آن ها در افزایش سرمایه اتخاذ شود، از همین روی پس از برگزاری مجمع شرکت، یک نماد حق تقدم نیز در بازار برای آن شرکت باز خواهد شد تا سهامداران قادر باشند به وسیله آن نماد، حق های خود را بفروشند؛ به عنوان مثال چنانچه شرکت ایران خودرو با نماد خودرو افزایش سرمایه دهد، نماد حق تقدم آن خوروح است و به صورت جداگانه از سهم خودرو خرید و فروش خواهد شد.

درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، سرمایه گذاری بر روی حق تقدم و یا فروش آن و … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.

به عنوان مثال اگر ایران خودرو ۵۰ درصد افزایش سرمایه را اعمال کند و شما قبل از مجمع عمومی فوق العاده سهم، ۱۰۰۰ سهم خودرو داشته باشید، پس از بازگشایی سهام شما ۱۰۰۰ سهم خودرو با قیمت جدید و ۵۰۰ سهم خودروح با قیمت اصلی که ۱۰۰ تومان کم تر از قیمت روز سهم است (در نظر داشته باشید که اختلاف قیمت اصلی سهم و حق تقدم آن، به دلایل گوناگونی می تواند بیشتر یا کمتر از ۱۰۰ تومان باشد)، در اختیار خواهید داشت که قادرید هر کدام رو که دوست داشتید، بخرید و یا بفروشید.

دامنه نوسان حق تقدم در بورس چقدر است؟

جالب است بدانید که دامنه نوسان در معامله نماد حق تقدم شرکت ‌ها، ۱۰ درصد تعریف شده است که در واقع دو برابر نماد های عادی همان شرکت ها در بورس است؛ این بدین معناست که نماد حق تقدم در طی روز می تواند ۱۰ درصد مثبت و یا ۱۰ درصد منفی به نسبت قیمت پایانی روز گذشته خود، نوسان کند. افرادی که حق تقدم شرکت های مختلف را خرید و فروش می کنند، باید این موضوع را در خاطر داشته باشند که ریسک حق تقدم سهام بسیار بالاتر از سهام عادی خواهد بود، بخاطر این که در این حالت، در طی روز در بیش ترین حالت نوسانی، قیمت می تواند حدود ۲۰ درصد هم جابجا شود و این در حالی است که این حداکثر نوسان برای سهام عادی ۱۰ درصد در طول روز است.

حق تقدم استفاده نشده به چه معناست؟

در واقع چنانچه فردی فرم شرکت در افزایش سرمایه را تکمیل ننماید و حق تقدم خود را در مدت زمان مشخص شده به فروش نرساند، به این حق تقدم ها، حق تقدم استفاده نشده گفته می شود که شرکت حق تقدم استفاده نشده را به روش حراج و به وسیله آگهی ها به فروش می رساند و مبلغ کارمزد فروش را از آن مبلغ کسر کرده و باقیمانده آن را به حساب سهامداران خود واریز می کند که پیش تر از این به آن اشاره هایی داشتیم.

میزان سودآوری حق تقدم سهام

حق تقدم به علت قابلیت هایی مثل دامنه نوسان ۲ برابری و عدم توضیحی مختصر در مورد بورس درگیری با حجم مبنا ، نسبت به سهم عادی ریسک به مراتب بالاتری خواهد داشت. نوسان ۲ برابری هم میتواند سود بسیار خوبی را نصیب سرمایه گذار نماید و هم میتواند موجبات ضرر و زیان بسیار زیادی را فراهم آورد که این امر به میزان آشنایی شما با بورس و تشخیص درست زمان ورود و خروج به سهم وابسته خواهد بود.

نماد حق تقدم سهام

همانطور که گفتیم، پس از برگزار کردن مجمع شرکت، یک نماد حق تقدم در بازار برای آن شرکت باز می شود تا سهامداران قادر باشند به وسیله آن نماد، حق تقدم های خود را به فروش برسانند؛ به عنوان مثال چنانچه شرکت گروه دارویی سبحان با نماد دسبحا افزایش سرمایه دهد، نماد حق تقدم آن دسبحاح خواهد شد؛ به مانند شکل زیر :

خرید اشتباه حق تقدم سهام به جای سهم اصلی!

وقتی شما حق تقدم استفاده نشده را بخرید و در این مورد سیستم به صورت خودکار ۱۰۰ تومان مبلغ اسمی را حساب شما برداشت میکند و پس از مدت زمانی مشخص (بین ۳ الی ۶ ماه) تبدیل به سهام معمولی خواهد شد و به پرتفوی شما اضافه می شود و زمانی که بعد از افزایش سرمایه قابل معامله شود و یا حق تقدم قابل معامله شود به دارایی سپرده گذاری شما افزوده خواهد شد و می توانید آن را به فروش برسانید.

کی حق تقدم خود به خود به سهم تبدیل میشود؟

شرکت ها در گزارش مجمع به نوعی به زمان ثبت افزایش سرمایه اشاره خواهند کرد، اما اغلب از زمان بازگشایی حق تقدم تقریبا ۴ تا ۵ ماه برای ثبت افزایش سرمایه زمان نیاز است، اما این که چه زمانی حق تقدم تبدیل به سهام شود به شرکتی که شما حق تقدم آن را خریده اید بستگی خواهد داشت و نمی توان زمان دقیقی را به صورت کلی برای آن گفت.

آیا نماد حق تقدم سهام همیشه قابل خرید و فروش است؟

خیر، نماد حق تقدم یک شرکت بورسی فقط در مدت زمان از پیش تعیین شده ای (معمولا ۶۰ روز) قابل خرید و فروش خواهد بود و مثل سهام عادی همیشه!

مزایای عرضه حق تقدم در بورس

مزیت عرضه حق تقدم برای سهامداران

1. حق تقدم موجب حفظ اثرگذاری سهامداران فعلی بر روی مدیریت و تصمیمات شرکت به وسیله حق رای در مجامع مختلف خواهد شد.
2. انتشار سهام جدید به قیمت پایین، قیمت بازار سهام را کم تر خواهد کرد، ولی چنانچه سهامداران حق خرید خود را مورد استفاده قرار ندهند، در واقع زیانی ندیده اند.

مزیت عرضه حق تقدم برای شرکت ها

1. انتشار حق تقدم، موجب کم تر شدن نسبت اهرمی و بیشتر شدن ظرفیت استقراض شرکت خواهد شد.
2. عرضه حق تقدم موجب کم تر شدن قیمت و در نهایت باعث بیشتر شدن تقاضا برای سهام شرکت خواهد شد.
3. به دلیل پایین بودن قیمت خرید حق تقدم، سهامداران از این قیمت استقبال می کنند و موجباب جذب سرمایه بیشتر برای شرکت فراهم خواهد شد.
4. تامین سرمایه به وسیله فروش حق تقدم به نسبت فروش سهام عادی، هزینه بسیار کم تری به همراه خواهد داشت.

معایب عرضه حق تقدم در بورس

1. چنانچه سهامداران از پذیره‌ نویسی حق تقدم باخبر نشوند و یا به علت عدم توانایی مالی در زمان پذیره ‌نویسی، در خرید حق تقدم خود شرکت نکنند، در بیشتر اوقات به نفع آن ها نخواهد بود.
2. پروسه پذیره نویسی عرضه حق تقدم به زمان نیاز دارد و چنانچه در این بازه زمانی نسبتا طولانی، جهت قیمت در بازار عوض شود و از صعودی به نزولی تبدیل شود، زیان بسیار سنگینی متوجه سهامداران خواهد شد.

نمونه فرم گواهی حق تقدم سهام

خلاصه متن

همانطور که در این مقاله با عنوان نحوه تبدیل حق تقدم به سهم خواندید، در صورتی ‌که سهامدار قصد داشته باشد تا حق تقدم خود را به سهم عادی تبدیل کند، نیاز خواهد بود تا در یک بازه زمانی ۶۰ روزه، مبلغ اسمی سهام را معادل حق تقدمی که در اختیار دارد به‌ حساب شرکت پرداخت نماید که این مبلغ اسمی در بیشتر مواقع ۱۰۰ تومان است و همین طور فرم شرکت در افزایش سرمایه را تکمیل کند. همه اطلاعات شامل؛ زمان دوره پذیره نویسی ۶۰ روزه، شماره ‌حساب شرکت برای واریز مبلغ اسمی و فرم افزایش سرمایه، در سایت کدال اطلاع ‌رسانی خواهد شد.

بعد از پرداخت مبلغ اسمی (۱۰۰ تومان به ازای هر سهم) و بعد از این که افزایش سرمایه شرکت در سازمان بورس و اداره ثبت شرکت ‌ها درج شد، فرآیند تبدیل حق تقدم به سهم که حدود بین ۳ تا ۶ ماه زمان نیاز خواهد داشت شروع خواهد شد و در ادامه سهام حق تقدم به صورت خودکار به پرتفوی سهامداری شما عزیزان اضافه خواهد شد و تحت شرایطی که سهامدار قصد نداشته باشد در افزایش سرمایه شرکت نماید و حق تقدم خود را به سهم تبدیل کند، در حقیقت می تواند حق تقدم سهام خود را بفروشد که این حق تقدم با اضافه شدن حرف ح در انتهای نماد اصلی و در نمادی جداگانه که برای خرید و فروش در نظر گرفته شده است، قابل شناسایی و معامله خواهد بود.

این حق تقدم‌ ها در بازه ۶۰ روزه در بازار قابلیت خرید و فروش را دارند. در این حالت، افرادی که سهامدار نبوده ‌اند هم میتوانند این حق تقدم‌ های سهام (حق تقدم استفاده نشده) را بخرند و یا افراد سهامدار، تعداد حق تقدم خود را افزایش دهند.

اگر دوست دارید اطلاعات لازم و بروز را در مورد حق تقدم اعم از اختلاف قیمت حق تقدم با سهم اصلی و مهلت اقدام برای حق تقدم مشاهده کنید، بخش رصد بازار سرمایه به شما کمک می کند.

بازی سیاسی کاندیدا در زمین بورس
تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری در حالی به ساعت‌های پایانی خود نزدیک می‌شود که یکی از مهمترین ادعاهای مطرح شده اقتصادی از سوی نامزدهای انتخاباتی، وضعیت بورس و تامین مالی از طریق آن بوده است.

سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران ۲۸ خردادماه برگزار خواهد شد. به مانند گذشته، مباحث اقتصادی یکی از داغ‌ترین موضوعاتی بود که نامزدهای انتخاباتی بر آن تاکید داشتند. اما تفاوت مباحث و مناظرات انتخاباتی در این دوره با دوره‌های گذشته توجه ویژه نامزدها به موضوع بورس و نوسانات آن در یک سال اخیر بوده است.

این در شرایطی است که تا پیش از این کمتر موردی را می‌توان پیدا کرد که نامزدهای انتخاباتی به طور مشخص درباره بورس صحبت کرده باشند. اهمیت بورس در نگاه نامزدهای انتخاباتی از آن رو است که در یک سال گذشته تعداد سهامداران بورس در کشور به حدود ۵۰ میلیون نفر رسیده است.

ورود بخش عمده‌ای از پول‌های تازه به بازار سهام از یکسو و آزادسازی سهام عدالت از سوی دیگر، سبب شده تا سال ۹۹ ورود سهامداران به بورس با افزایش چشمگیری روبه‌رو شود. به‌طوری‌که همزمان با ثبت رکورد جدید در کارنامه سال ۹۹ بورس و عبور سود این بازار از محدوده ۱۱۸ درصدی، صدور کدهای معاملاتی نیز رکوردشکن و بی‌سابقه بود.

با توجه به اینکه اکنون حدود ۶۰ درصد از جمعیت ۸۴ میلیون نفری ایران سهامدار بورس هستند، توجه به این موضوع نیز ضروری به نظر می‌رسد.

اهمیت این مساله، زمانی بیشتر می‌شود که بازار سرمایه در یک سال اخیر با نوسانات شدیدی چه در رشد و چه در سقوط همراه بود و باعث ضرر تعداد زیادی از سهامداران خرد در این بازار شد.

شرایط نامساعد بورس باعث شده است که نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری از آن به عنوان ابزاری برای انجام بازی‌های سیاسی انتخاباتی استفاده کنند. در این راستا اتهامات و ادعاهای غیرواقعی علیه دولت در زمینه بورس مطرح شد.

مقاومت‌های سیاسی، بر بازار سرمایه اثر منفی گذاشت

وزیر امور اقتصادی و دارایی در پاسخ به برخی اظهارات و انتقادهایی که در خصوص مدیریت بورس و علت ریزش آن از سوی برخی نامزدهای سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری گفت که مقاومت‌های سیاسی در برابر تصمیمات وزارت اقتصاد و شورای عالی بورس و اورق بهادار، از جمله عوامل منفی تاثیرگذار بر بازار سرمایه بوده است.

فرهاد دژپسند با اشاره به انتقادات یکی از کاندیداهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در خصوص بازار سرمایه گفت: فکر می‌کنم آن کاندیدای محترم که وارد این بحث شد با توجه به بالا بودن فشار جلسه، یک مقدار با عصبانیت این نکات را مطرح کرد.

این موضوعات در حالی مطرح می‌شود که یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در جریان مناظرات انتخاباتی، از ارسال نامه‌ای به مقام معظم رهبری و هشدار نسبت به ریزش قریب‌الوقوع شاخص بورس خبر داده بود.

وزیر اقتصاد البته طرح این موضوع را فرافکنانه دانسته و گفته که سوابق این موضوع وجود دارد.

با این حال انتقادات به بازار سرمایه و وضعیت آن در مناظرات به همین جا ختم نشد و یکی دیگر از افرادی که در این دوره سودای رسیدن به پاستور را دارد، از فراخوان چند باره مردم برای حضور در بورس طی سال گذشته و پیش از ریزش شاخص انتقاد کرد.

دژپسند البته تاکید کرد: اینکه برای حضور مردم در بازار سرمایه فراخوان کرده باشیم درست نیست و از اردیبهشت سال گذشته، همواره بر سه عنصر مطالعه، مشاوره و معامله تأکید می‌کردم.

بورس بازار پرریسکی است

دژپسند در ادامه تصریح کرد : در خصوص افرادی که در آن زمان دارایی‌های خود را فروخته و تبدیل به سهام می‌کردند نیز بارها توصیه کردم که اینکار انجام نشود و پرتفوی خود را به صورت یک مجموعه ترکیبی نگه دارند. کسانی که در بازار سرمایه حضور دارند باید بدانند این بازار با ریسک‌های خاص خود همراه است.

وی البته تاکید کرده که با وجود تمام این موارد که توصیه توضیحی مختصر در مورد بورس شد اما تکلیف از ما ساقط نمی‌شود.

دژپسند با اشاره به اینکه شورایعالی بورس از بهمن ماه سال ۹۸ اتخاذ تدابیر برای مدیریت شرایط بازار را شروع کرد، افزود: چون می‌دانستیم تقاضا روند افزایشی دارد، به جای اینکه مثل برخی‌ها بنشینیم دل دیگران را خالی کنیم و مدام بر علیه بازار بنویسیم، به دنبال پیشنهادات و طرح‌هایی رفتیم که به بازار کمک کند تا آن پیشنهادات را تدوین کنیم و فرایندهای قانونی را طی کرده و مجوزهای قانونی را بگیریم.

با این حال، برخی ایجاد تقاضای کاذب در بورس را یکی از مهمترین دلایل سقوط شاخص در تابستان سال گذشته می‌دانند.

تقاضایی که با چشم‌انداز رسیدن به سود کوتاه‌مدت ایجاد شد اما در عمل به دلیل فشار نقدینگی، روند نزولی شاخص را به همراه داشت.

نمی‌خواستیم این مدیریت نقدینگی از طریق سرکوب بازار شکل بگیرد

دژپسند در تحلیل دلایل حضور این نقدینگی در بازار سرمایه کشور گفته که همه می‌دانند این تقاضا ناشی از فشار نقدینگی بود و متاسفانه این نقدینگی به دلیل سیاست‌های غلطی که اتخاذ شده بود شکل گرفت و به بازار سرمایه فشار آورد بنابراین باید آن را مدیریت می‌کردیم. البته نمیخواستیم این مدیریت نقدینگی از طریق سرکوب بازار شکل بگیرد زیرا دیدگاهی وجود داشت که دامنه نرخ را به منفی و مثبت دو کاهش دهیم.

وزیر اقتصاد در ادامه با اشاره به این موضوع که بعضی‌ها انتقاد می‌کنند که چرا وزیر اقتصاد مخالفت کرد، افزود: وزیر اقتصاد مخالفت نکرد، بلکه بنده با تکیه بر مشورتی که با اعضای شورایعالی بورس داشتم و اتفاقاً در ابلاغیه هم آوردم این مخالفت را کردم. دلیلش این است که این تصمیم اصلاً در اختیار هیأت مدیره بورس نبود و اختیار قانونی نداشت. دلیل دوم این بود که مصوبه باید برای اجرا ۷۲ ساعت قبل ابلاغ می‌شد، اما آخر چهارشنبه ابلاغ شد تا در صبح شنبه اجرا شود.

انتقاد نسبت به مخالفت وزیر اقتصاد برای محدود کردن دامنه نوسانات در حالی مطرح می‌شود که یکی از مهمترین مولفه‌های بازار سرمایه قدرت نقدشوندگی بالای آن است و بخشی از سهامداران این بازار را به همین دلیل انتخاب می‌کنند.

دژپسند نیز با تاکید بر این موضوع گفت: اینکه ما بیاییم دامنه نوسان را به مثبت و منفی دو تغییر بدهیم در واقع بازار را سرکوب کرده‌ایم، چنانکه در اولین جلسه شورایعالی بورس همین تصمیم تأیید شد و از آن به بعد هم مقرر شد که هیأت مدیره بورس نمی‌تواند این کار را بکند و باید در شورای عالی بورس این نوع تصمیمات مطرح شود.

بازار دارایی‌ها از نرخ بهره علامت می‌گیرند

با وجود تدابیری که در مجموعه وزارت اقتصاد برای جلوگیری از ریزش بورس انجام شد اما در عمل شاخص بورس که به بالای ۲ میلیون واحد رفته بود، حدود ۴۰ درصد از ارزش خود را از دست داد.

به عقیده دژپسند در ماه‌های ابتدایی سال گذشته با کاهش نرخ سود بین بانکی، اقبال به بازار سرمایه بیشتر شد و شاخص را به ۲ میلیون واحد رساند.

در این میان برخی از صاحب‌نظران معتقد بودند که برای سر ریز نشدن این نقدینگی به بازارهای مختلف از جمله بورس، باید دولت با انتشار اوراق، نقدینگی را جمع می‌کرد.

با این حال، وزیر اموراقتصادی و دارایی تاکید دارد که اوراق دولت بر اساس تعبیر غلطی که می‌گویند، کارکرد جمع‌آوری نقدینگی را ندارد چون این پول با اوراق دولت حبس نمی‌شود و دوباره به گردش در می‌آید. آن اوراقی که نقدینگی را حبس می‌کند اوراق ناظر بر سیاست‌های پولی به عنوان ابزار پولی است.

صحبت وزیر اقتصاد بر این اصل تاکید دارد که وظیفه انتشار اوراق برای انقباض اقتصادی بر عهده بانک مرکزی است.

وی ادامه داد: بنابراین آقایان خودشان باید می‌آمدند و این اوراق را منتشر می‌کردند. زیرا جنس اوراق دولت با اوراقی که به عنوان اوراق ابزار پولی مطرح می‌شود کاملا متفاوت است.

نکته بعدی این است که انتشار اوراق در دولت بر اساس قوانین و مقرراتی صورت می‌گیرد. یعنی اولاً باید از قبل در بودجه پیش‌بینی شده باشد، دوم اینکه باید آئین نامه‌اش در دولت تصویب شده باشد و سوم اینکه به موجب آیین‌نامه بند کاف باید جلسه تشکیل شده و صورتجلسه آن بیرون آمده باشد و چهارم اینکه بعد از آن در صورتجلسه بند کاف به یک گروه کارشناسی ارجاع شده باشد.

مقاومتی در مقابل بهبود بازار سرمایه در حال انجام بود

دژپسند اشاره کرد: با تمام تلاش‌های وزارت اقتصاد و شورای عالی بورس برای کنترل ریزش بازار در سال ۱۳۹۹، مقاومتی در مقابل بهبود بازار سرمایه در حال انجام بود.

وی گفت: ما برای اینکه مانع ناپایداری بازار سهام شویم سعی کردیم در دوره‌ای که تقاضا زیاد است، مجوزهای قانونی و مقررات مورد نیاز برای پوشش تقاضا از طریق عرضه اولیه، افزایش سرمایه و افزایش شناوری را تامین کنیم و پوشش مناسب به آن در این زمینه بدهیم.

با وجود آنکه نرخ بهره بین بانکی در ابتدای سال گذشته و با هدف انتقال سرمایه‌ها به بورس، کاهش یافته بود، در میانه سال ۹۹، با افزایش همراه شد تا آغازی برای خروج سرمایه‌ها از بورس باشد.

وزیر اقتصاد با بیان اینکه یکی از عوامل تعیین‌کننده در روند معکوس بازار سرمایه در سال ۱۳۹۹ افزایش نرخ بهره بین بانکی بود تأکید کرد: آقایان اینجا مغلطه می‌کنند.

دژپسند گفت: نرخ بهره بین بانکی و فشار انفجار نقدینگی باعث ریزش بازار شد، از طرفی بانک‌ها در تسعیر نرخ ارز، تصمیمات مختلفی گرفتند.

وی افزود: عده‌ای که مبنای محاسبات ارز خود را ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان گرفته بودند، بعدا با تسعیر ارز آن را به ۱۵ هزار و ۹۰۰ تومان رساندند و ما تنها کاری که کردیم این بود که اعلام کردیم، ارقام اعمال شده بالاتر از نرخ سود مصوب بانک مرکزی را، به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی نمی‌پذیریم تا به این وسیله نرخ سود مصوب در بانک‌ها رعایت شود.

البته ریزش شاخص همزمان با اختلافی بود که بر سر زمان و نحوه عرضه صندوق پالایشی یکم بوجود آمد. همین همزمانی باعث شد تا بسیاری از فعالان و سهامداران بازار سرمایه، این اختلاف را نقطعه عطف ریزش شاخص بدانند. ریزشی که تا یک میلیون و ۱۰۰ هزار واحد نیز ادامه داشت.

البته وزیر اقتصاد با اشاره به برخی مسایل مطرح شده در خصوص اینکه ریزش بازار سرمایه متأثر از اختلاف بین وزارت نفت و وزارت اقتصاد رخ داده است، گفت: حتی به دروغ هم می‌گویند اختلاف بین وزیر اقتصاد و وزیر نفت بوده، در حالی که چنین چیزی نبود و موضوع، اختلاف بین سازمان خصوصی‌سازی و شرکت ملی پالایش و پخش بود.

وی البته بر این نظر تاکید دارد که باید برای برخی جاها اصلاح قیمت صورت می‌گرفت و در بعضی جاها هم باید حمایت انجام می‌شد.

تقویت تقاضا برای رشد شاخص بورس

با شدت گرفتن ریزش شاخص، راهکارهایی برای جلوگیری از آن مطرح شد. یکی از این راهکارها، تزریق معادل ریالی بخشی از منابع صندوق توسعه ملی به بورس بود تا افزایش عرضه را مدیریت کند.

وزیر اقتصاد یادآور شد: اجرای این مصوبه قبلاً نیز چند بار در شورای هماهنگی مطرح شده بود، لذا پیگیری کردیم و از یک نهاد بالادستی مجوز گرفتیم تا این مساله به صندوق توسعه ملی تکلیف شود.

وی گفت: متاسفانه این فقط "یکی" از مشکلات اجرای این مصوبه بود چرا که نه تنها همکاری صورت نگرفت بلکه مقاومت هم وجود داشت؛ دلایلی هم که آورده می‌شد این بود که اگر ما آن را اجرا کنیم باید دلار را تبدیل به ریال کنیم و حتی به دروغ مطرح شد که در مصوبه، منابع ریالی عنوان شده که صحت نداشت.

وی افزود: حتی با این فرض که منابع "ریالی" بوده باشد، چرا حالا که نزدیک انتخابات شده؛ بیان می کنند که ۲۰۰ میلیون دلار به ریال تبدیل می‌کنیم؟

سرانجام این مصوبه اجرایی شد و بعد از اجرای مصوبات، شاخص کل بورس که به زیر یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد رسیده بود، تا یک میلیون و پانصد هزار واحد افزایش پیدا کرد اما به گفته وزیر اقتصاد، متاسفانه بازی‌هایی که در پیرامون این موضوع شکل گرفت مجدداً آسیب زد.

دژپسند البته در پاسخ به تغییر سه رئیس سازمان بورس در یکسال تاکید کرد که از تمامی ابزارهای در اختیار خود تا جایی که در توان‌مان بود استفاده کردیم.

وی مطرح شدن این مساله توسط کسی که خودش عضو شورای عالی بورس است را بیشتر به طنز شبیه دانست.

تکذیب تامین مالی ۳۰۰ هزار میلیارد تومانی برای کسری بودجه از بورس

در این میان، برخی رشد یکباره شاخص بورس و ریزش سریع آن را راهکاری برای جبران کسری بودجه دولت عنوان می‌کنند.

دژپسند در مورد اینکه گفته می‌شود دولت از بازار سرمایه ۳۰۰ هزار میلیارد تومان برای کسری بودجه تأمین مالی کرده است، توضیح داد: به نظر من اینجا با یک برداشت اشتباه و یا یک مغلطه آماری مواجه هستیم و خودم به شخصه، وقتی عدد را شنیدم خیلی تعجب کردم، زیرا کسی که با بودجه سر و کار داشته باشد به سهولت چنین عددی را بر زبان نمی‌آورد.

وزیر اقتصاد افزود: بطور کل، اوراق ما ۲۱۳ هزار میلیارد تومان بود که از این رقم، با طلبکاران جاری، طلبکاران سرمایه‌ای و پیمانکارها تهاتر صورت گرفت و فقط ۱۲۵ هزار میلیارد تومان نقد شد که از این رقم نیز تنها ۶۱ هزار میلیارد تومان در بازار سرمایه و بقیه در بازار پول، تامین مالی شد.

دژپسند ادامه داد: دولت در سال ۱۳۹۹، مجموعاَ از واگذاری سهام دولت در شرکت‌های دولتی، ۳۳ هزار میلیارد تومان درآمد داشت که این رقم با ۶۱ هزار میلیارد تومان مذکور، جمعا حدود ۹۵ هزار میلیارد تومان می‌شود، نه ۳۰۰ هزار میلیارد تومان. پس "برداشت از جیب مردم" در کار نیست، زیرا بابت آن، یا دارایی و یا اوراق فروخته شده است.

دژپسند اظهار داشت: باید صریح بگویم بر خلاف ادعای آقایان، اوراق، کمتر خریدار حقیقی دارد و در مقابل، سهام در بهار و تابستان سال قبل، محل رجوع سرمایه‌گذاران حقیقی بود؛ این تفکیک را آقایان باید دقت کنند و ما وقتی وارد جریانات سیاسی می‌شویم نباید از این مباحث غافل شویم.

وزیر امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه به هر حال یکی از نامزد های انتخابات، قرار است رئیس جمهوری شود گفت: همین روند، اتفاقاَ در سال ۱۴۰۰ نیز وجود دارد و در بودجه امسال، باز هم فروش اوراق و سهام دیده شده است که خب این اوراق باید در بازار سرمایه و پول به حراج گذاشته شود؛ پس معنی ندارد که می گویند از جیب مردم برداشته شد، چون باید خودشان هم همین کار را بکنند.

بورس سپر تورم شد

وزیر اقتصاد در پاسخ به سوال دیگری با تأیید اینکه "بورس واقعا سپر تورم شد" نیز گفت: اگر نقدینگی که به سمت بازار سرمایه رفت، به بازارهای دیگر مثل کالا و زمین می‌رفت، به شدت به شاخص خرده فروشی دامن زده می‌شد.

دژپسند افزود: معتقدم، آنهایی که ادعای کنترل تورم را دارند، اگر از بازار سرمایه حمایت می‌کردند؛ با شرایط متعادل‌تر و عرضه بیشتر، می‌توانستند به کنترل تورم و تأمین مالی بنگاه های بزرگ کمک کنند.

وزیر اقتصاد در پاسخ به سؤال دیگری در خصوص اظهار نظر رییس پیشین بانک مرکزی جمهوری اسلامی مبنی بر اصرار وزارت اقتصاد در خصوص بالا و پایین کردن حجم مبنا و سایر سیاست‌گذاری‌ها گفت: البته من بعید می‌دانم وی این حرف را زده باشد؛ چون او عضو شورای عالی بورس بوده و می‌داند وزارت اقتصاد در این شورا تنها یک رای دارد.

وزیر اقتصاد در پاسخ به سوال دیگری در خصوص لیست ۱۱ نفره بدهکاران بزرگ بانکی با تاکید بر اینکه باید ابزار هایی برای حداقل رساندن مطالبات بانکی طراحی شود؛ اظهار داشت: تا جایی که خاطرم هست؛ هیچ گاه در دولت در خصوص اسامی افراد بحثی نشده است و بعید هم می‌دانم این لیستی که منتشر شده، همان لیست مد نظر باشد.

عوامل تاثیرگذار بر ریزش شاخص بورس

با گذشت حدود یکسال از آغاز ریزش شاخص بورس اما هنوز ادعاهای گسترده ای درباره مقصر و متهم این ریزش مطرح می شود.

توضیحی مختصر در مورد بورس

افزایش سرمایه در بورس توضیح مختصر

قبل از شروع صحبت درباره افزایش سرمایه، ابتدا بهتر است بدانیم که سرمایه چیست.

سرمایه عددی است که به عنوان آورده سهامداران، در اداره ثبت شرکت‏ ها و به عنوان سرمایه شرکت، ثبت شده است. بعضی افراد به اشتباه فکر می ‌کنند سرمایه شرکت همان دارای ‌هایش است یا سرمایه و دارایی با هم برابرند. در حالی که هر دو فکر اشتباه است. علتش هم این است که مثلا اگر شرکتی در شروع فعالیت خود یک میلیارد سرمایه ثبت کند، به مرور و پس از فعالیت خود، اموالی را خرید و فروش می کند.

بنابراین ممکن است قیمت آن اموال تغییر کند یا شرکت به هر دلیلی ضرری متحمل شود و یا از خرید و فروش چیزی سود کند. همه این خرید و فروش ها و سود و زیان ها‏ دارایی شرکت محسوب می شوند. بنابراین بعد از 10 سال، دیگر عدد دارایی های شرکت به اندازه سرمایه ای که روز اول ثبت کرده است، نیست.

پس سرمایه رقمی است که در اداره ثبت شرکت ها به ثبت رسیده و شرکت ها با طی کردن یکسری مراحل قانونی می توانند رقم سرمایه ثبت شده خود نزد اداره ثبت شرکت ها را افزایش دهند که به این فرآیند افزایش سرمایه گفته می شود. این افزایش سرمایه می تواند از طریق روش های مختلفی مانند: طرح های توسعه شرکت ها، تجدید ارزیابی در دارایی های شرکت، آورده نقدی و سود های انباشته شرکت افزایش یابد.

افزایش سرمایه چیست؟

برای این که به سادگی بتوانیم مفهوم افزایش سرمایه را توضیح دهیم، یک مثال ساده می زنیم:

شما یک تاکسی می خرید و آن را در اختیار دوستتان می گذارید تا با آن کار کند. قرار است که در سود این کار (بعد از کم‌ کردن تمام هزینه ها) شریک شوید.

برای این که مطمئن شوید تمام سرمایه خود را از دست نمی دهید، قرار می گذارید که اگر زیان حاصل از این کار به نصف قیمت ماشین رسید، تاکسی را بفروشید و باقی مانده سرمایه خود را نجات دهید.

۵۰ میلیون تومان پول می دهید و ماشین خریده می شود. در این حالت سرمایه شما ۵۰ میلیون تومان است. پس از مدتی ممکن است یکی از حالت های زیر پیش بیاید:

1. دوستتان می گوید در یک سال گذشته ۵۰ میلیون سود کرده است. او پیشنهاد می دهد به جای این که سهم خود را بردارید، ماشین قدیمی را بفروشید و یک ماشین بزرگ تر بخرید که درآمد بیشتری دارد. اگر این پیشنهاد را قبول کنید، حالا شما ۱۰۰ میلیون تومان پول نزد دوست خود دارید. (سرمایه خود را از سود افزایش می دهید)
2. دوستتان می گوید که از سود این کار راضی بوده است. برای همین تصمیم گرفته که از جیب خود نیز ۵۰ میلیون تومان روی پول ماشین بگذارد که با هم ماشین بزرگ تری بخرید. شما هم اگر دوست داشته باشید می توانید پول بگذارید، در غیر این صورت (چون او، هم پول گذاشته و هم کار می‌کند) سهم بیشتری خواهد داشت. (سرمایه را با آورده جدید افزایش می دهید)
3. متوجه می شوید که دوست شما ۲۵ میلیون زیان کرده است. طبق قرار قبلی می خواهید ماشین را بفروشید و با اندوه و ناراحتی ۲۵ میلیون باقی مانده را بردارید و بروید. اما متوجه می‌شوید که ماشین گران شده و حالا همین تاکسی را ۱۰۰ میلیون تومان می خرند. زیان شما یک چهارم قیمت ماشین است. (سرمایه شما بدون ورود پول جدید افزایش پیدا کرده است)

در تمام این حالت ها سرمایه شما تغییر می کند. افزایش سرمایه در شرکت ها هم چیزی شبیه به همین مثال است. شاید بد نباشد قبل از آنکه وارد بحث شویم، یک بار دیگر به حالت های مختلف تغییر سرمایه فکر کنید.

افزایش سرمایه یکی از روش های تامین مالی شرکتهاست. شرکت ها برای اینکه بتوانند فعالیت های خود را توسعه دهند و قدرت رقابت خود را حفظ و یا افزایش دهند اقدام به افزایش سرمایه می کنند. در برخی از مواقع نیز این کار به منظور اصلاح و بهبود ساختار مالی شرکت صورت می گیرد. این تامین منابع مالی جدید می تواند به شکل های مختلفی صورت پذیرد. هنگامی که یک شرکت در بورس اوراق بهادر بخواهد سرمایه خود را افزایش دهد باید تعدادی سهام جدید منتشر کند و به سهامداران بفروشد تا مبلغ مورد نیاز برای افزایش سرمایه را تأمین کند. تفاوت اصلی بین انواع روش های افزایش سرمایه، در محل تامین این منابع جدید است. در ادامه درباره انواع روش های آن بیشتر توضیح خواهیم داد.

افزایش سرمایه چگونه صورت می گیرد؟

معمولا روند افزایش سرمایه در شرکت ها به این شکل است که در مرحله اول هیئت مدیره شرکت پیشنهاد خود را به همراه دلایل کافی در خصوص افزایش سرمایه به سهامداران شرکت ارائه می کند. این پیشنهاد در مجمع عمومی فوق العاده شرکت مورد رای گیری سهامداران شرکت قرار می گیرد. سپس در صورت تصویب این پیشنهاد در مجمع و پس از ارائه مجوز از سوی بورس، افزایش سرمایه شرکت صورت می گیرد. قیمت سهام شرکت پس از افزایش سرمایه، دستخوش تغییر می شود. این که افزایش سرمایه شرکت از چه روشی انجام شود، اثرات متفاوتی در این تغییرات قیمت دارد.

انواع افزایش سرمایه:

اگر بخواهیم یک دسته بندی از انواع روش های افزایش سرمایه داشته باشیم، می توان 3 دسته کلی در نظر گرفت:

1. از محل سود انباشته (سهام جایزه)
2. از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران
3. از محل تجدید ارزیابی دارایی های ثابت

در ادامه به توضیح هر یک از روش های افزایش سرمایه خواهیم پرداخت.

1- افزایش سرمایه از محل سود انباشته:

طبق قانون تجارت، شرکت ها موظف هستند سالیانه درصدی از سود خود را نزد خود نگهداری شوند. این سود در حسابی تحت عنوان سود انباشته در صورت های مالی شرکت ثبت می شود. در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی دارد، تصمیم می گیرد که افزایش سرمایه خود را از این روش انجام بدهد و با این کار منابع جدید مورد نیاز خود را تامین کند. پس در روش سود انباشته عملا جریان نقدینگی جدید به شرکت وارد نمی شود. پس به دلیل اینکه سهامداران پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمی کنند به سهامی که به این روش به سهامدار تعلق می گیرد، سهام جایزه هم گفته می شود. در روش سود انباشته درصد مالکیت شما در شرکت تغییری پیدا نمی کند یعنی به همان نسبت که سرمایه شرکت زیاد می شود تعداد سهام شما نیز افزایش پیدا می کند. از نظر تئوریک میزان دارایی شما نیز تغییری نمی کند، یعنی به همان نسبت که تعداد سهام شما زیاد می شود قیمت سهام کاهش پیدا می کند.

2- افزایش سرمایه از محل آورده نقدی:

در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی ندارد و یا می خواهد که منابع مالی جدید به شرکت وارد کند، از محل آورده نقدی سهامداران اقدام به افزایش سرمایه می کند. به دلیل اینکه افزایش سرمایه از این روش، نیازمند تأمین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شرکت است، شرکت حق استفاده و حضور در آن را ابتدا به سهامداران شرکت می‌دهد. به این صورت که اوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می گیرد. سهامدار در مدت زمان مجاز برای معاملات این اوراق که معمولا ۲ ماه است و به آن مهلت پذیره نویسی گفته می شود، می تواند یکی از دو کار را انجام دهد:

1. پرداخت مبلغ اسمی سهام: در این روش شما به ازای هر سهم باید مبلغی را در این بازه زمانی ۲ ماهه به شرکت پرداخت نمایید. این مبلغ در ایران معمولا ۱۰۰۰ ریال (قیمت اسمی سهم) است. با این کار پس از طی شدن مراحل افزایش سرمایه، حق تقدم شما تبدیل به سهم عادی می شود.
2. فروش حق تقدم: اگرشما به هر علتی تمایل نداشته باشید که از حق تقدم های خود استفاده کنید می توانید در این بازه زمانی ۲ ماهه حق تقدم های خود را به سرمایه گذاران دیگر بفروشید. این حق تقدم ها مثل سهام عادی در بورس قابل معامله هستند. مثلا نماد شرکت ایران خودرو در بورس، خودرو می باشد و نماد حق تقدم آن به صورت خودروح معامله می شود. قیمت حق تقدم به اندازه آورده شما (معمولا ۱۰۰۰ ریال) از قیمت روز سهم اصلی در بازار کمتر است.

حق تقدم چیست؟

در افزایش سرمایه از نوع آورده نقدی ترتیبی اتخاذ شده تا کسانی که تا قبل از مجمع فوق العاده سهامدار شرکت مربوطه بوده‌اند نسبت به سایرین برای شرکت در افزایش سرمایه تقدم داشته باشند، به همین دلیلی سهامی از طرف شرکت منتشر می‌شود که به آن‌ها سهام حق تقدم می‌گویند.

نماد حق تقدم سهام شرکت ها همان نماد سهام عادی شرکت است که حرف “ح” به آخر آن اضافه شده است. به عنوان مثال نماد بورسی شرکت لبنیات کالبر در بورس غالبر است و نماد حق تقدم آن “غالبرح” می باشد.

3- افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها:

در این روش از محل تجدید ارزیابی دارایی ها، شرکت دارایی های ثابت مشهود خود را نظیر زمین، ساختمان، ماشین آلات و تجهیزات، سرمایه گذاری ها و … را مورد تجدید ارزیابی قرار می دهند. با این کار ارزش دارایی های شرکت در ترازنامه به روز می شود. در نتیجه از آنجایی که معادله حسابداری در ترازنامه باید برقرار باقی بماند و بدهی های شرکت نیز تغییری نکرده، سرمایه شرکت باید افزایش پیدا کند تا این معادله برقرار بماند. در این روش نیز پولی به شرکت وارد نمی شود و فقط یک عملیات حسابداری در صورت های مالی شرکت رخ می دهد. در این روش نیز به همان مقدار که تعداد سهام شما افزایش پیدا می کند قیمت آن کاهش پیدا می کند، در نتیجه تغییری در دارایی شما رخ نمی دهد.

چرا قوه قضائیه به پرونده افشاگری‌های اخیر درباره فساد در بورس ورود نکرده است؟

به گزارش خبرنگار قضائی خبرگزاری تسنیم، چندی پیش محسن رضائی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در یک نشست اختصاصی و در حضور جمعی از فعالان اقتصادی، بخشی از پشت پرده بحران بورس را افشا کرد.

او از سیاست‌های ضدتورم دولت‌های یازدهم و دوازدهم انتقاد کرد و مشکلات بورسی مردم را ناشی و در ادامه این سیاست‌ها دانست و از فعالیت‌ چند ده هزار میلیارد تومانی چند نفر یاد کرد که اقدامات آنها شاخص را به 2 میلیون واحد رساند و پس از کسب سودهای بسیار و خروج از بورس در شهریور‌ماه شاخص را به 1.2 میلیون واحد تنزل دادند .

کلاهبرداری برای خارج کردن سرمایه‌های مردم به نفع جریان‌های خاص تنها افشاگری مخصوص به دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیست، پیش از آن قاضی‌زاده‌هاشمی، نایب‌رئیس مجلس نیز در این باره افشاگری‌هایی داشت که در آن از تبدیل بازار بورس به محملی برای ثروت‌اندوزی دولت یاد شده بود.

کلاهبرداری 600 هزار میلیارد تومانی دولت از بازار سهام

قاضی‌زاده‌هاشمی در این افشاگری خود از عظیم‌ترین کلاهبرداری دولتی حداقل 600 هزار میلیارد تومانی دولت خبر داده بود.

طبق گفته او این کلاهبرداری با سندسازی قانونی در سهام عدالت اتفاق افتاده است و با فروش بخش ارزنده سهام عدالت در قالب سبدهای پالایشی به خود مردم انجام شده است.

نتیجه این اقدامات این شد که سهام عدالت 532 هزار تومانی تا حدود 180 هزار تومان کاهش قیمت پیدا، و سهام عدالت یک میلیون تومانی بیش از 350 هزار تومان افت قیمت را تجربه کند.

مجلس برای احقاق حقوق سرمایه‌گذران بورس حتی با خودش تعارف ندارد

احمد علیرضابیگی، نماینده مردم تبریز در خانه ملت یازدهم اسفندماه در بیان تذکر شفاهی خود در صحن علنی مجلس گفت: " 50 میلیون مالباخته بورس انتظار داشتند مجلس شورای اسلامی در خصوص احقاق حق و اعاده حق آنها اقدام کند. متأسفانه درخواست ما نمایندگان در خصوص استیضاح وزیر اقتصاد و دارائی به عنوان مسئول این موضوع به فراموشخانه هیئت رئیسه سپرده شد. "

این تذکر شفاهی که خطاب به هیئت رئیسه و رئیس مجلس شورای اسلامی عنوان شد، نشان داد که قوه مقننه برای احقاق حقوق سرمایه‌گذران بورس حتی با خودش تعارف ندارد و پیگیر این موضوع است؛ اما چرا و کدام جریان پشت پرده مانع از رسیدگی به این مطالبه عمومی شده است؟

حضور مردم در بازار سهام نتیجه تبلیغات گسترده دولت بود

ضررهای عمده در بازار بورس و نیز سهام عدالت که بیشتر قشر متوسط و ضعیف جامعه را هدف گرفته است، سودهای کلانی به برخی بازیگران بازار سهام و نیز دولت رسید.

دولت برای حضور مردم در بازار سهام تبلیغات و توصیه‌های گسترده‌ای انجام داد و با عرضه شرکت‌های متعدد خود در بازار با قیمت‌هایی که به‌نظر مناسب می‌آمد و سوددهی این نمادها برای روزها و هفته‌های اول، مردم را ترغیب به حضور در بازار سهام کرد. اما دخالت در معاملات بازار و سوءمدیریت‌ها نتایج عکس را به‌همراه داشت و نتیجه این شد که بسیاری از معامله‌گران خرد، دارایی‌ها و اندوخته‌های اندک خود را همزمان با موج تورم افسارگسیخته از دست دادند.

قوه قضائیه برای جلوگیری از تضییع حقوق مردم در بازار سهام چه کرده است؟

حال سؤال اینجاست که با افشاگری‌های اخیر به‌ویژه آنچه دبیر مجمع مصلحت نظام در خصوص بازار بورس توضیح داده است، آیا زمان آن نرسیده که دستگاه قضائی برای احقاق حقوق عامه مال‌باختگان این بازار ورود کند؟

دستگاه قضائی برای رسیدگی به این موضوع اقداماتی - هرچند مختصر – انجام داده است. از جمله مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه که کمیسیون حمایت از حقوق عامه هم دارد، در خصوص پیشگیری از ضایع شدن حقوق مردم در بورس و دیگری استیفای حق متضرران از بازار سرمایه اقداماتی انجام داده است.

علی بهادری‌جهرمی پیش از این به تسنیم گفته بود؛ "در یکی دو سال گذشته جلساتی را با رئیس سازمان بورس تهران برگزار کردیم که مقرر شد کمیته مشترکی به ‌منظور ساماندهی فعالیت‌های مشترک امور کارشناسی و خدمات وکالتی سازمان بورس و اوراق بهادار و همچنین شرکت‌های تحت نظارت این سازمان تشکیل شود که متأسفانه اجرای عملی بسیاری از توافقات با توقف‌هایی مواجه شده است. همچنین برای کارشناسی‌های رسمی از عملکرد بازار بورس سامانه‌ای تهیه شده است که کارشناسی‌های رسمی را سیستمی و ضابطه‌مند می‌کند. البته پیرو پیگیری‌های مرکز وکلا، وزیر محترم اقتصاد به زیرمجموعه‌های وزارتخانه از جمله بانک‌ها دستور داده‌اند که از این پس کارشناسی‌ها از طریق مرکز وکلا و کانون کارشناسان صورت پذیرد که در صورت عملیاتی شدن کارشناسی شرکت‌های بورسی را منطبق با واقع می‌کند و بازار سرمایه را به تحلیل‌پذیری ضابطه‌مند نزدیک خواهد کرد."

سازمان بازرسی کل کشور اقدامات خود درباره عملکرد بازار سهام را اعلام نمی‌کند

آنچه از سوی این نهاد رسمی وابسته به قوه قضائیه صورت گرفته، نگاه کلان به بازار بورس است که چاره کار نیست و نمی‌تواند استیفاکننده حقوق مردمی باشد که با وعده رسمی دولت در بازار سهام حضور یافته‌اند و در اندک مدتی، اندوخته‌های اندک خود که طی سال‌ها و با خون دل خوردن به‌دست آورده‌اند را از دست رفته می‌بینند.

یکی از متولیان امر که می‌تواند در این باره حضوری جدی و همراه با کشف حقایق داشته باشد، سازمان بازرسی کل کشور است که درباره عملکرد آن در این باره به پاسخ مشخص و روشنی دست نیافتیم. برای اطلاع از اقدامات این سازمان در خصوص احقاق حقوق قشر بزرگی از مردم مالباخته با روابط عمومی سازمان بازرسی کل کشور ارتباط گرفیتم که در پاسخ به سؤال ما به ذکر این نکته بسنده کردند که؛ "در این باره سازمان مکاتباتی با دولت انجام داده است که به‌منظور جلوگیری از ایجاد تنش در بازار سهام از ذکر جزئیات معذوریم."

در حقیقت اینگونه برداشت می‌شود که تخلفات بازار سرمایه برای سازمان بازرسی کل کشور محرز است؛ اما چرا این سازمان که سامانه ضدفساد راه‌اندازی کرده و به‌نوعی از سوی رئیس قوه قضائیه مسئول پرداختن به ترک فعل‌هاست، تاکنون نام یک متخلف بازار سرمایه را برای رسیدگی حقوقی و قضائی به مراجع ذیربط اعلام نکرده است؟

آیا قوه قضائیه در قبال ضرر هنگفت مردم در بازار سهام سکوت می‌کند؟

از سویی دیگر، تلاش‌های ما برای اطلاع از عملکرد معاونت‌های احقاق حقوق عامه که گفته می‌شود در دادستانی‌ها فعال هستند به نتیجه نرسیده است و اینطور به‌نظر می‌آید که مسئولان دستگاه قضائی نسبت به وجود تخلفات و کلاهبرداری‌های افشاشده از سوی مقامات عالیرتبه کشور بی‌اطلاع‌اند و یا اینکه وظیفه قانونی در قبال این موضوع ندارند و قانون به آنها اجازه ورود به این موضوع را نمی‌دهد و شاید هم برخی تحرکات پشت پرده مانع از احقاق حقوق مردم در این مورد است.

با شناختی که از روحیات آیت‌الله رئیسی در مدت دو سال ریاست وی بر قوه قضائیه شناخت داریم، خوب می‌دانیم که در صورت احراز تخلفات و کلاهبرداری‌هایی که منجر به افزایش میزان فقر در بخش بزرگی از جامعه شده است، او ساکت نخواهد نشست و حتماً دستور پیگیری موضوع تا مجازات عاملان این وضعیت نامطلوب را صادر خواهد کرد؛ اما بهتر نیست قبل از آن دستگاه قضائی به افت مشکوک شاخص بازار بورس که برابر با از دست رفتن بیشتر سرمایه‌ها و اندخته‌های مردم است، حساسیت بیشتری به‌خرج دهد؟

چرا قوه قضائیه از محسن رضایی مستندات نمی‌خواهد؟

برای اینکه احقاق حق رخ دهد، نیاز به اقدامات شاذ و خاص نیست، کافی است دستگاه قضائی با دعوت از دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، مستندات مطرح‌شده در افشاگری اخیر را مطالبه و آن را محور بررسی‌های خود قرار دهد.

در این صورت می‌توان با شناخت شیوه سوءاستفاده‌های انجام شده برای کسب سود‌های چند هزار میلیاردی توسط چند نفر، ضمن مانع شدن از ریزش بیشتر بازار، مردم را برای تداوم فعالیت در این بازار امیدوار ساخت و حتی از بروز برخی بحران‌های بالقوه ممانعت به‌عمل آورد.

این قاعده کلی حکومت‌های مردم‌سالار است که در آن هیچ مسئولی خود را در قبال خطایی که کرده مصون نداند. وقتی حکومت مردم‌سالار جنبه و ذات دینی پیدا می‌کند، پاسخ‌گویی و پذیرش مسئولیت در خصوص اقدامات مدیریتی و تصمیم‌گیری بیش از پیش می‌شود. این مسئولیت‌پذیری به نحوی است که گاهی جزای خطای معمولی که از سوی افراد عادی رخ می‌دهد شاید قابل بخشش باشد؛ اما حکومت اسلامی همان خطا را برای مسئول و مدیر برنمی‌تابد و اشد مجازات را در نظر می‌گیرد.

این یک قاعده اسلامی است و دستگاه قضائی ناگزیر به انجام است و به همین دلیل موضوع ترک فعل‌ها و رسیدگی قضائی به آنها مورد توجه و تأکید رئیس قوه قضائیه است. همراه با اینکه ترک فعل‌های انجام شده در مدیریت بورس و تحمیل‌ ضررهای مالی گسترده به مردم را یادآور می‌شویم، نمونه‌ای از برخورد با مسئول در یک کشور دیگر را مثال می‌زنیم تا بدانیم در کجای کار ایستاده‌ایم؛

تصویر مورد انتظار جامعه اسلامی ما هم بر آن است که قوه قضائیه در خصوص احقاق حقوق عامه بدون توجه به جایگاه‌ها و پست‌های مدیریتی و مسئولیتی، مسببان اوضاع اسفناک بورس و عاملان متضرر شدن مردم در بازار سهام را پای میز پاسخ‌گویی و محاکمه (در صورت نیاز) بکشاند.