سررسید اوراق قرضه

Finding balance(equilibrium) in chaotic markets
Currency - stock - Commodity - Energy
چارتهای تعادلی balance || equilibrium chart

وبلاگ تخصصي حسابداری

زمانی که واحدهای تجاری بزرگ برای پشتیبانی مالی پروژه های سرمایه ای خود مانند توسعه عملیات و یا خرید ماشین آلات به مبالغ معتنابهی پول نیاز دارند، باید این مبالغ را تامین کنند. یکی از روشهای تامین مالی استقراض یا قرض گرفتن از طریق انتشار اوراق قرضه است.

همانطور که می دانید اوراق قرضه دارای

است که همه این موارد معمولا در این اوراق درج می شود.

دوستان من این مطالب را برای دانشجویان حسابداری و علاقمندان به حسابداری می نویسم. این مطالب اولیه نیز فقط برای آن دسته از دوستانی است که کار و رشته تحصیلیشان مربوط به حسابداری نبوده و فقط جهت افزایش اطلاعاتشان مطالب را مطالعه می کنند.

اول بگویم که مطلب پیش روی شما حسابداری انتشار اوراق قرضه است و نه سرمایه گذاری در اوراق قرضه. یعنی شرکت ما اقدام به انتشار اوراق قرضه می کند.

انواع اوراق قرضه:

1. اوراق قرضه با نام و بی نام:

خوب فرقشان مشخص است. ولی باید بگویم در زمان دریافت بهره اوراق قرضه که معمولا در دوره های 6 ماهه پرداخت می شود فرقی بیبن این دو نوع اوراق قرضه وجود دارد.

اوراق قرضه بی نام دارای ضمیمه کوپنهای بهره هستند که دارندگان آنها برای دریافت بهره خود باید این کوپنها را از اوراق قرضه جدا کرده و برای واحدهای تجاری صادر کننده اوراق قرضه ارسال نمایند. در حالی که اوراق قرضه با نام دارای ضمیمه کوپن بهره نیستند و واحد تجاری صادر کننده، مبالغ بهره را مستقیما برای دارنده اوراق ارسال می نماید.

2. اوراق قرضه تضمین شده و تضمین نشده : اوراق قرضه ای که برای تضمین بازپرداخت انها وثیقه نظیر اموال غیر منقول قرار می گیرد.

3. اوراق قرضه قابل تبدیل: اوراق قرضه ای که قابلیت تبدیل به سهام عادی را دارند. در مواقعی که ارزش سهام عادی بیش از اوراق قرضه می شود کاربرد دارد.

4. اوراق قرضه سریال : اوراق قرضه ای که دارای تاریخ سر رسیدهای گوناگونی است. یعنی بازپرداخت اوراق قرضه در زمانهای متوالی پرداخت می شود.

دوستان برای اینکه واحد تجاری صادر کننده اوراق قرضه توانایی بازپرداخت اوراق قرضه در سررسید را داشته باشد، صندوقی را برای ذخیره وجوه جهت بازپرداخت اوراق قرضه در سررسید را تاسی می کند.

باید توجه داشته باشید که ارزش اسمی بیانگر ارزشی است که برای اوراق در نظر گرفته شده است و با ارزش بازار اوراق تفاوت دارد. ضمنا این را بگویم بازار مبادله اوراق قرضه نسبت به تغییر نرخ بهره حساسیت زیادی دارد.

یک واحد تجاری که اوراق قرضه صادر می کند، اصولا دو نوع تعهد را در قبال اعتبار دهندگان مربوط قبول می کند:

1. مبلغ اسمی اوراق قرضه را در سررسید بازپرداخت کند.

2. مبلغ بهره را بر مبنای ارزش اسمی و نرخ تعیین شده بهره ، در هر دوره 6 ماهه پرداخت کند.

ارزش اوراق قرضه به نرخ بهره بازار برای سرمایه گذاری با احتمال خطر مشابه ، نرخ اوراق و شرایط اوراق قرضه بستگی دارد.

اگر نرخ بهره بازار بیش از نرخ بهره اوراق باشد، اوراق قرضه به قیمتی کمتر از ارزش اسمی و با "کسر" فروخته خواهد شد.

اگر نرخ بهره بازار کمتر از نرخ بهره اوراق قرضه باشد، اوراق قرضه به قیمتی بیش از ارزش اسمی و با "صرف" فروخته خواهد شد.

نکته : با افزایش نرخ بهره ، ارزش اوراق قرضه کاهش می یابد و با کاهش نرخ بهره ، ارزش اوراق قرضه افزایش می یابد.

ارزش اوراق قرضه از طریق محاسبه ارزش فعلی پرداختهای آتی مربوط به بهره و اصل مبلغ وام بدست می آید.

هنگامی که یک واحد تجاری برای انتشار اوراق قرضه طرح ریزی می کند معمولا نرخ بهره آن را نیز مساوی نرخ بهره بازار تعیین می نماید.

حال برای اینکه با مفاهیم صرف و کسر آشنا شوید مثالی مطرح می کنم.

مثال. شرکت گیلان 100 اوراق قرضه به ارزش اسمی 100000 ريال، 5 ساله با نرخ بهره 12 % منتشر کرده است. نرخ بهره بازار نیز 14% است.

خوب واضح است که این اوراق با کسر عرضه می شود، چون نرخ بهره بازار بیش از نرخ بهره سررسید اوراق قرضه اوراق قرضه است.

خوب از آنجا که بهره اوراق قرضه هر 6 ماه پرداخت می شود. بنابراین تعداد دوره های ما 10 (2 × 5) است.

همانطور که عرض کردم حال باید ارزش فعلی اوراق قرضه را از طریق محاسبه ارزش فعلی پرداختهای آتی بدست آوریم.

برای اين کار ارزش فعلی (مبالغ مساوی اقساط) با نرخ بازار برای دوره مربوطه را بدست آورده و آنرا با ارزش فعلی 100000 ريال با نرخ بازار در دوره 6 ماهه جمع می کنیم، تا ارزش فعلی یک ورق قرضه مشخص شود .

ارزش فعلی اقساط مساوی به مبلغ 6000 با نرخ 7% 42141 = 6000 × 021358/7

برای دوره 6 ماهه

ارزش فعلی 100000 ريال با نرخ 7% پس از ده دوره 6 ماهه 50835 = 100000 × 50835/0

بنابراین اوراق قرضه را می توان هر برگش 93000 ريال در بورس به فروش رساند.

برای بدست آوردن کل مبلغ اوراق قرضه باید این مبلغ را در 100 یعنی تعداد اوراق ضرب کرد.

بنابراین شرکت مبلغ 93000 ريال با توجه به بهره اوراق دریافت داشته حال آنکه با توجه به نرخ بهره بازار 10000 ريال می پردازد.

نکته مهم: ارزش اوراق قرضه همواره در جهت عکس نوسان نرخ بهره تغییر می کند. اگر نرخ بهره بازار افزایش یابد، ارزش اوراق قرضه کاهش خواهد یافت و اگر نرخ بهره بازار کاهش یابد، ارزش اوراق قرضه افزایش خواهد یافت.

ارزشیابی اوراق قرضه با صرف :

اگر نرخ بهره بازار کمتر از نرخ بهره اوراق قرضه باشد اوراق قرضه با صرف یه فروش خواهد رسید.

مثال. شرکت گیلان اوراق قرضه 100000 ریالی 5 ساله با نرخ بهره 12% عرضه می کند. نرخ بهره بازار 11% است. ارزش اوراق قرضه را محاسبه کنید.

ارزش فعلی اقساط به مبلغ 6000 ريال با نرخ 5.5%

برای ده دوره 6 ماهه 45226 = 6000 × 53763/7

ارزش فعلی 100000 ريال با نرخ 5.5 % پس از ده دوره 6 ماهه 58543 = 100000 × 58543/ 0

ملاحظه می کنید که شرکت گیلان 103769 ريال در یافت می کند در حاليكه 100000 ريال در سررسید می پردازد. یعنی شرکت نرخ بهره پرداختی به خریدار اوراق قرضه را از 12% به 11% کاهش داده است.

به عبارت دیگر اگر نرخ بهره بازار با نرخ بهره اوراق قرضه متفاوت باشد بهره اوراق قرضه معرف هزینه واقعی اوراق قرضه نخواهد بود .

در پستهای بعدی اگر وقت کردم حسابداری اوراق قرضه پرداختنی را توضیح خواهم داد.

اوراق قرضه چیست؟

اوراق قرضه به اسنادی گفته می‌شود که شرکت انتشار دهنده مبلغ مشخصی را در زمان خاص به دارنده آن پرداخت می‌کند.

اسنادی که به موجب آن شرکت انتشاردهنده متعهد می‌شود مبالغ مشخصی را در زمان‌هایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص اصل مبلغ را باز پرداخت کند اوارق قرضه می‌نامند.

اوراق قرضه جزو اوراق بهادار محسوب می‌شود و طبق آن صادر کننده به خریدار بدهکار می‌شود.

اوراق بدهی یا قرضه دارای سررسید است و مبلغ آن در زمان سررسید به وسیله صادرکننده پرداخت می‌شود.

لازم به ذکر است که این اوراق دارای کوپن بهره است و بهره آن‌ها در فواصل زمانی معین توسط بانک که نمایندگی صدور اوراق را دارد، پرداخت می‌شود.

به طور کلی از نظر سررسید، اوراق قرضه به سه دسته کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت تقسیم می‌شود.

در این بین سررسید اوراق کوتاه مدت بین یک تا پنج سال، سررسید اوراق میان مدت بین پنج تا ده سال و سررسید اوراق بلند مدت معمولا بیش از ده سال خواهد بود.

به طور معمول انتشار اوراق قرضه با هدف استقراض انجام می‌شود و برخی از شرکت‌ها برای تامین منابع مالی خود مجبور به قرض منابع مالی می‌شوند که این کار از طریق اوراق قرضه صورت می‌گیرد.

چارتهای تعادلی balance || equilibrium

چارت و نمودار ارزها سهام و. بر اساس تئوری اشوب تعادل

بازدهی اوراق قرضه چگونه محاسبه می شود؟

تعریف : ورقه قرضه نوعی قرارداد است که صادر کننده آن با انتشار آن وجوه لازم برای نیاز خود را بر طرف می کند صادر کننده می تواند شرکت خصوصی یا عمومی یا دولت باشد.

قیمت اسمی: قیمت ثابتی است که روی ورقه نوشته شده است و در سررسید باز پرداخت می شود (مانند مبلغی که روی اسکناس نوشته شده است)

قیمت بازار: قیمتی است که در بازار ثانویه (بازار اوراق قرضه) معامله می شود این قیمت ممکن است از قیمت اسمی بیشتر باشد که به آن صرف و ممکن است که از قیمت اسمی کمتر باشد که به آن کسر (تخفیف) گفته می شود

نرخ بهره اوراق قرضه: نرخی است که روی ورقه نوشته شده است و صادر کننده متعهد به پرداخت آن در طول دوره تا سررسید می باشد.

بازدهی(Yiald) اوراق قرضه: عبارت است از سود آوری اوراق قرضه با توجه به زمان مانده به سررسید آن و همچنین قیمت بازار آن که فرمول آن به شرح زیر می باشد:

الف ) زمانی که اوراق با صرف خریداری میشود:

(سال مانده به سررسیدXقیمت اوراق قرضه)تقسیم بر ( صرف -(نرخ بهره X ارزش اسمیX سال مانده به سررسید))=بازدهی

ب) زمانی که اوراق با سررسید اوراق قرضه کسر خریداری میشود:

(سال مانده به سررسیدXقیمت اوراق قرضه)تقسیم بر ( کسر +(نرخ بهره X ارزش اسمیX سال مانده به سررسید))=بازدهی

مثال: موارد زیر مفروض است:

قیمت اسمی اوراق قرضه ۱۰۰۰۰ دلار امریکا،نرخ بهره اسمی آن ۷ درصد،زمان مانده به سررسید ۷ سال

الف ) محاسبه بازدهی با فرض اینکه قیمت بازار ۹۰۰۰ دلار باشد

ب ) محاسبه بازدهی با فرض اینکه قیمت بازار ۱۱۰۰۰ دلار باشد

پاسخ الف : این حالت یعنی اینکه ما اوراق را با کسر خریداری می کنیم طبق فرمول داریم:

بدین ترتیب بازدهی این اوراق ۹.۳۶ درصد در بازار تعیین می شود که از نرخ بهره آن یعنی ۷ درصد ۲.۳۶ درصد بیشتر است که ممکن است یکی از دلایل آن بالارفتن نرخ بهره بعد از صدور این اوراق باشد که باعث ضرر فروشنده شده است.البته این به معنی سود خریدار نمی باشد چون ممکن است باز هم نرخ بهره رسمی افزایش یابد و خریدار نیز مجبور باشد که این اوراق را با کسر بیشتری بفروشد (مثلا ۸۰۰۰ دلار)

پاسخ ب: این حالت یعنی اینکه ما اوراق را با صرف خریداری می کنیم طبق فرمول داریم:

در این حالت نرخ بازدهی در بازار ۵.۰۶ درصد تعیین می شود که از نرخ بهره اسمی یعنی ۷ درصد کمتر است و معنی آن این است که فروشنده با سود این اوراق را فروخته است

روش فوق تنها یک روش تقریبی برای بدست آوردن نرخ بازدهی می باشد چنانچه بخواهیم نرخ بازدهی (بازده تا سررسید) بطور دقیق بدست آوریم بایستی از فرمول های ارزش زمانی پول (PVIF) استفاده کنیم . در این روش تمامی سودها را به ارزش فعلی محاسبه و بعلاوه ارزش فعلی مبلغ اسمی در سررسید می کنیم حاصل قیمت بازار اوراق قرضه بدست می آید.

Finding balance(equilibrium) in chaotic markets
Currency - stock - Commodity - Energy
چارتهای تعادلی balance || equilibrium chart

بازدهی اوراق قرضه (bond Yield) چیست؟

بازدهی اوراق قرضه یا Bond yields، نرخ بهره‌ای است که به اوراق قرضه به عنوان نسبتی از قیمت پرداخت شده برای اوراق داده می‌شود. ‌سرمایه گذاران با توجه به قیمت‌ها، پرداخت‌ها و زمان انقضای اوراق، بازدهی اوراق قرضه را محاسبه می‌کنند.

هر اوراقی بازدهی دارد و بازده اوراق یکی از رایج‌ترین موضوعات مورد بحث در بازارهای مالی است. با این حال، برای درک اینکه بازده اوراق قرضه چه مفهومی دارد، ابتدا باید معنای اوراق قرضه را درک کرد.

اساسا اوراق قرضه ثابت می‌کند افرادی که از یک وام دهنده پول قرض کرده‌‌اند، آن مقدار پول را در یک دوره مشخص دریافت خواهند کرد. به عبارت دیگر، شخصی که مایل است از شخص دیگری وام بگیرد، ممکن است بخواهد اوراق قرضه صادر کند. هنگامی که می‌خواهید یک اوراق قرضه را جهت سرمایه گذاری بخرید، اساساً به ارائه دهنده یا صادر کننده اوراق قرضه وام می‌دهید. در این مقاله بیشتر به بررسی مفهوم اوراق قرضه و بازدهی آن خواهیم پرداخت.

مفهوم بازدهی اوراق قرضه با بررسی یک مثال

بیایید الکس را در نظر بگیریم. الکس می‌خواهد اوراق قرضه را از خزانه داری ایالات متحده، خریداری کند. البته، الکس می‌تواند این تکه کاغذ را از شخص دیگری نیز خریداری کند؛ اما در این مثال اوراق قرضه از خود خزانه داری ایالات متحده خریداری شده است.

الکس اوراق قرضه‌ای را خریداری کرده که سالانه 1000 دلار به او پرداخت می‌کند، او این اوراق را به قیمت 950 دلار خریداری کرده است. الکس 950 دلار را تحویل می‌دهد و دولت در ازای آن تضمین پرداخت را به او می‌دهد.

بعد از گذشت یکسال، الکس این کاغذ را در اختیار دارد؛ مرحله بعدی چیست؟

فرض کنید این اوراق قرضه می‌گوید که «صاحب این اوراق 1000 دلار دریافت می‌کند». در پایان دوره، دولت ایالات متحده باید 1000 دلار به الکس پس دهد. وقتی یک قدم به عقب برمی‌دارید و در نظر می‌گیرید که چگونه پول بین افراد دست به دست شده است، احتمالا متوجه دو مورد خواهید شد:

1. الکس به دولت 950 دلار قرض سررسید اوراق قرضه داده است.
2. پس از گذشت یک سال، الکس 1000 دلار دریافت کرده است.

بیایید بررسی کنیم الکس در این شرایط چه میزان سود دریافت کرده است.

همانطور که مشاهده می‌کنید، الکس 100 درصد پول خود را قرض داد و در ازای آن 105.3 درصد دریافت کرد.

5.3% = (1000 – 950)/ 950

حال شرایطی را تصور کنید که بسیاری از مردم می‌خواهند این اوراق بهادار دولتی را بخرند، در نتیجه این موضوع قیمت آن بالا می‌رود. تقاضا در این شرایط بالا بوده و قیمت را نیز بالا می‌برد.

به جای 950 دلار، تصور کنید که اکنون قیمت آن 980 دلار است. در این شرایط، الکس پس از گذشت یک سال، 1000 دلار دریافت خواهد کرد که ارزش ظاهری آن است. اگر در ابتدا به جای 950 دلار، 980 دلار پرداخت کرده باشد، پس از یک سال، زمانی که 1000 دلار را پس بگیرد:

2.04% = (1000 – 980)/ 980

در این شرایط، الکس 980 دلار قرض داده وپس از یک سال 1000 دلار دریافت کرده است؛ سود سالانه او 2.04 درصد بوده است. تغییرات نرخ بازده اوراق قرضه همگی به دلیل عرضه و تقاضا اتفاق می‌افتد.

عملکرد بازدهی اوراق قرضه به چه صورت است؟

در این بخش رابطه بین نرخ بهره و قیمت اوراق قرضه را بررسی می‌کنیم. نکته مهم این است که اوراق قرضه یک اوراق بهادار با بهره ثابت است. اوراق بهادار با سود ثابت زمانی است که دولت اوراق قرضه‌ای منتشر می‌کند که معمولاً توسط بانک مرکزی یک کشور به بازارهای مالی فروخته می‌شود.

خود اوراق قرضه سالانه مبلغ ثابتی بهره می‌پردازد که به عنوان کوپن روی اوراق شناخته می‌شود. این کوپن‌ها را می‌توان با هر ارزی، دلار، پوند، یورو و غیره، پرداخت کرد. با این حال، مهم ترین جنبه اوراق قرضه ثابت بودن این مبلغ است.

بازده اوراق متفاوت است و ممکن است از لحظه‌ای به لحظه دیگر تغییر کند. بهترین راه برای بررسی بازده اوراق قرضه دولتی در نظر گرفتن آن به عنوان نرخ بهره اوراق قرضه است.

بازده اوراق قرضه با بهره ثابت ارتباط عکسی با قیمت بازار اوراق قرضه دارد. هنگامی که قیمت اوراق قرضه بالا می رود، بازده اوراق کاهش می‌یابد. زمانی که قیمت اوراق قرضه پایین بیاید، بازدهی افزایش می یابد.

بازده اوراق قرضه چگونه محاسبه می‌شود؟

نرخ کوپن

نرخ کوپن به عنوان درصدی از ارزش ظاهری اوراق، نشانه خوبی از سودآوری اوراق برای سرمایه گذار است. در واقع، نرخ کوپن، نرخ بهره‌ای است که به اوراق پرداخت می‌شود و بسته به زمان انتشار اوراق تا زمان انقضای آن متفاوت است.

برای مثال، در اوراق قرضه‌ای با ارزش ظاهری 5000 دلار و نرخ کوپن 5 درصد؛ مجموع پرداخت کوپن سالانه 250 دلار در سال خواهد بود.

250 = ($5,000/100) × 5

بنابراین نرخ کوپن به صورت زیر محاسبه می‌شود:

نرخ کوپن = پرداخت سالانه کوپن / ارزش ظاهری

عملکرد فعلی

چیزی که مثال قبلی نشان می‌دهد اساساً بازده فعلی است. برای استاندارد کردن این مثال، می‌توان مشاهده کرد که محاسبه به این صورت است:

بازده فعلی = پرداخت سالانه کوپن / قیمت اوراق قرضه

به عبارت دیگر، بازده فعلی نشان می‌دهد که سرمایه گذار یا وام دهنده در صورت خرید اوراق قرضه و نگهداری آن به مدت یک سال، چه درآمدی به دست خواهد آورد.

در مثالی که پیش از این بررسی کردیم یه مورد مهم نادیده گرفته شد. بسیاری از اوراق قرضه شامل پرداخت کوپن هستند. همانطور که قبلا ذکر شد، اینها پرداخت‌های دوره‌ای ثابت هستند.

مثالی را در نظر بگیرید که در آن کریس می‌خواهد اوراق قرضه 1000 دلاری را با پرداخت کوپن سالانه 100 دلار خریداری کند. سپس 100 دلار را بر کل قیمت اوراق قرضه یعنی 1000 دلار تقسیم کرده و متوجه می‌شود که بازده فعلی او 10 درصد است.

با این حال، قیمت اوراق به دلیل شرایط بازار، چه از نظر مالی چه اقتصادی، دائماً در حال تغییر است. در نتیجه کریس نمی‌داند بازده واقعی او چقدر خواهد بود، زیرا ممکن است قیمت‌ها بالا و پایین شود. بازده واقعی در این مورد، به مدت زمانی که او اوراق قرضه را نگه داشته و قیمت آنها در هنگام فروش مجدد بستگی دارد.

نرخ بازده تا سررسید (YTM)

نرخ بازده تا سررسید، میانگین سالانه بازدهی اوراق قرضه‌ای است که سرمایه گذار، تا موعد پرداخت، آنها را نگه می‌دارد. بازده اوراق قرضه تا سررسید به عنوان یک نرخ سالانه نمایش داده می‌شود و مورد بحث قرار می‌گیرد و ارزش تمام پرداخت‌های کوپن آتی اوراق را با ارزش لحظه‌ای محاسبه می‌کند.

معادله استفاده شده برای این کار به صورت زیر است:

بازده تا سررسید = (c + [FV-P]/T)/ ([FV-P]/2)

• C = پرداخت کوپن در هر دوره
• FV = ارزش اسمی
• P = قیمت فعلی پرداخت شده برای اوراق قرضه
• T = زمان تا رسیدن اوراق قرضه

بازده سالانه موثر (EAT)

نکته این است که کوپن‌های زیادی در هر دوره پرداخت می‌شود و این کوپن‌ها اغلب هر شش ماه یکبار هستند. سرمایه‌گذارانی که اوراق قرضه را برای دوره‌های طولانی‌تری نگه می‌دارند ممکن است بخواهند بازده واقعی آن‌ها در سال را بدانند. در مورد دو دوره پرداخت در سال، بازده سالانه موثر به صورت زیر محاسبه می‌شود:

بازده سالانه موثر= ( 1 + [ (بازده تا سررسید) / دوره‌ها ]) ^ دوره‌ها – 1

آشنایی با انواع اوراق سررسید اوراق قرضه قرضه

بسياري از ما بدون گرفتن وام، توان خريد چيزهايي مثل خودرو، خانه يا ادامه ي تحصيل نداريم. همان طور که مردم براي به دست آوردن چيزي پول قرض مي کنند، کسب و کارها نيز چنين کاري انجام مي دهند. کسب و کارها معمولا براي تأمين مالي فعاليت هاي خود، حضور در بازاري جديد، نوآوري و رشد، به وام نياز دارند. اما مقدار مورد نياز آنها غالبا از توان بانک بالاتر است. بنابراين روش ديگر براي شرکت ها، تأمين مالي با استفاده از صدور اوراق قرضه براي افرادي است که مي خواهند آن را خريداري کنند. در نتيجه، اوراق قرضه همان وام است. نوشته زير را بخوانيد تا دقيقا ببينيد که اوراق قرضه چيست.

وقتي شما اوراق قرضه خريداري مي کنيد، در واقع به شرکت صادرکننده ي اين اوراق پول قرض داده ايد. در مقابل، شرکت در طول مدت وام، به شما بهره مي پردازد. مقدار و دوره ي پرداخت بهره به شرايط اوراق قرضه بستگي دارد. نرخ بهره معمولا در اوراق قرضه ي بلندمدت بالاتر است. پرداخت بهره معمولا به صورت نيم ساله صورت مي گيرد؛ اما پرداخت سررسید اوراق قرضه به صورت سالانه، سه ماهه يا حتي ماهانه نيز وجود دارد. وقتي اوراق قرضه به موعد سررسيد خود مي رسد، صادرکننده اصل پول را بازپرداخت مي کند.

براي شما به عنوان قرض دهنده، اوراق قرضه درست مانند سهام، يک نوع سرمايه گذاري محسوب مي شود. اما سررسید اوراق قرضه تفاوت در اين است که سهام، وام نيست. سهام يعني مالکيت در يک شرکت، بازدهي اش هم به ميزان سود آن شرکت بستگي دارد. به همين علت، سهام پرريسک تر و پرنوسان تر است و کاملا منعکس کننده ي موفقيت يک شرکت است. در طرف ديگر، اوراق قرضه غالبا داراي نرخ بهره ي ثابت هستند. بعضي از اوراق قرضه داراي نرخ شناور هستند به اين معنا که نرخ بهره ي آنها بسته به شرايط بازار تنظيم مي شود.

اوراق قرضه را مثل سهام مي توان مبادله کرد. وقتي شخصي اوراق قرضه ي خود را با قيمتي پايين تر از ارزش اسمي سهام (face value) بفروشد، گفته مي شود که فروش با تنزيل (discount) انجام گرفته است. اما اگر با قيمتي بالاتر از ارزش اسمي فروخته شود، گفته مي شود که با صرف (premium) به فروش رسيده است.

انواع اوراق قرضه

• اوراق قرضه ي دولتي: براي تأمين مالي برنامه ها، پرداخت ليست حقوق و به خصوص پرداخت صورت حساب ها، دولت ها اوراق قرضه صادر مي کنند. اوراق قرضه ي کشورهاي باثباتي مثل آمريکا، جزو امن ترين سرمايه گذاري ها شناخته مي شود. اما در طرف ديگر، اوراق قرضه ي کشورهاي در حال توسعه، داراي ريسک بالاتري هستند. دولت آمريکا اوراق قرضه ي خود را از طريق خزانه داري و چندين نهاد دولتي مختلف صادر مي کند. در آمريکا به اوراق قرضه اي که موعد سررسيد آنها کمتر از يک سال باشد، اصطلاحا T-bills، اوراق قرضه با سررسيد بين ۱ تا ۱۰ سال را T-notes و بيش از ۱۰ سال را اوراق خزانه داري مي گويند. در برخي موارد، بهره ي دريافتي از اين اوراق شامل ماليات سررسید اوراق قرضه بر درآمد نمي شود.
• اوراق قرضه ي شهرداري: اين اوراق توسط ايالات، شهرها، کشورها و مناطق مختلف براي تأمين مالي عمليات ها يا پرداخت هزينه ي پروژه ها صادر مي شود. اوراق قرضه ي شهرداري هزينه هاي ساخت بيمارستان، مدرسه، نيروگاه، خيابان، دفاتر اداري، فرودگاه، پل و غيره را از نظر مالي تأمين مي کند. شهرداري ها معمولا زماني به صدور اوراق قرضه اقدام مي کنند که به پولي بيشتر از پول حاصل از جمع آوري ماليات ها احتياج داشته باشند. يکي از مزيت هاي اوراق قرضه ي شهرداري اين است که سود حاصل از آن، معاف از ماليات است.
• اوراق قرضه ي شرکتي: اوراق قرضه ي شرکتي توسط کسب و کار و براي کمک به تأمين هزينه ي آنها صادر مي شود. با وجود اينکه ريسک اين اوراق بالاتر از اوراق قرضه ي دولتي است، اما پول بيشتري مي توان از آن کسب کرد. همچنين تعداد گزينه ها براي انتخاب از ميان اوراق قرضه ي شرکتي بيشتر است. اما از معايب اين اوراق، معاف نبودن از ماليات است.

به ويژه در خصوص سرمايه گذاري در اوراق قرضه ي شرکتي، در نظر گرفتن ريسک اوراق بسيار مهم است. هيچ سرمايه گذاري دوست ندارد که پول خود را صرف اوراق قرضه ي کم بازدهي کند که احتمال ورشکستگي شرکت آن ۵۰-۵۰ باشد. براي خريد اوراق قرضه ي شرکتي بايد درباره ي وضعيت مالي صادرکننده و چشم انداز اقتصادي آن تحقيق کرد. اين تحقيقات مي توانند شامل ميزان جريان نقدي، بدهي، نقدينگي و برنامه ي کسب و کار شرکت باشد.

با اينکه انجام چنين تحقيقاتي ممکن است سرگرم کننده باشد، اما بسياري از ما زمان و مهارت کافي براي تحليل صحيح وضعيت مالي يک شرکت را نداريم. خوشبختانه شرکت هايي مانند شرکت خدمات سرمايه گذاري مودي (Moody) و شرکت استاندارد اند پورز (Standard and Poor’s) اين کار را انجام مي دهند. کارشناسان آنان، به بررسي وضعيت شرکت ها مي پردازند و رتبه ي آنها را تعيين مي کنند.

خدمات رتبه بندي هر کدام از اين شرکت ها، فرمول خاص خود را براي سنجش ميزان ريسک و مقياس بندي رتبه ها دارد. معمولا مقياس بندي رتبه ها با حروف الفبا انجام مي شود يعني رتبه ي AAA به اوراق قرضه ي ايمن و کم ريسک اختصاص مي يابد و رتبه ي D به پرريسک ترين اوراق قرضه داده مي شود. اوراق قرضه ي ايمن مثل اوراق قرضه ي دولت آمريکا معمولا اوراق کم بازده هستند. به اين معنا که شما مي توانيد از بازگشت بهره و اصل پول مطمئن باشيد، اما مقدار بهره ي آن کم است.

در طرف ديگر اين طيف، اوراقي به نام اوراق قرضه ي بنجل قرار دارند که از نظر اعتباري، رتبه ي پايين و ريسک بالايي دارند. شرکت هاي صادرکننده ي اين اوراق، براي جذب سرمايه گذاران، وعده ي بازده ي بالا را مي دهند. اگر شما اوراق قرضه ي بنجل خريداري کنيد، هيچ تضميني براي بازگشت پول شما وجود ندارد. اما اگر پول شما برگردد، همراه با بهره ي بسيار خوبي خواهد بود.

اصطلاحات اوراق قرضه

اوراق قرضه ممکن است داراي ويژگي هايي باشند که به نفع فروشنده يا خريدار يا هر دوي آنها باشد. در اينجا به برخي از اصطلاحاتي که پيش از انتخاب اوراق قرضه بايد با آن آشنا باشيد، اشاره مي کنيم:

• موعد سررسيد (Maturity): اوراق قرضه داراي طول عمر هستند. بسته به نوع اوراق قرضه، اين طول عمر مي تواند از ۱ ماه تا ۵۰ سال طول بکشد.
• فراخواني (Callability): اين اصطلاح به اين معناست که شرکت يا آژانس صادرکننده ي اوراق هر زماني که بخواهد اوراق قرضه را فراخواني مي کند. به عبارت ديگر، شرکت پيش از موعد سررسيد اقدام به بازخريد اوراق قرضه مي کند. يک شرکت ممکن است زماني به اين اقدام دست بزند که نرخ بهره در حال نزول باشد که در اين شرايط اوراق قرضه ي جديدي صادر مي کند تا بتواند پول بيشتري حفظ کند. اين کار هميشه هم براي خريدار بد نيست؛ زيرا بهره ي بيشتري به اصل پول اوراق قرضه اضافه مي شود.
• امکان فروش (Put Provision): همانند فراخواني که فروشنده پيش از موعد سررسيد مي تواند اقدام به بازخريد اوراق قرضه کند، برخي از اوراق داراي شرايطي هستند که به خريدار امکان مي دهند اوراق قرضه را پيش از موعد سررسيد با همان ارزش اصلي اوراق، به فروشنده بفروشد. اين کار را در هر زمان نمي توان انجام داد، با اين حال فروشنده بايد از پيش براي آن زمان بندي کند. گاهي اوقات کساني که مالک اوراق هستند، هنگامي که نرخ بهره رو به افزايش است آن را به فروش مي رسانند تا بتوانند پول خود را در جايي که مي توانند درآمد بيشتري کسب کنند، سرمايه گذاري نمايند.
• اوراق قرضه ي قابل تبديل (Convertible Bonds): گاهي اوقات اوراق قرضه را مي توان به سهام شرکت صادرکننده تبديل کرد. هنگامي که اوراق قرضه ي قابل تبديل صادر مي شود، دقيقا زمان و قيمتي که مي توان آن را به سهام تبديل کرد، مشخص مي شود. اين نوع از اوراق قرضه معمولا در ابتدا نرخ بهره پاييني را عرضه مي کنند اما سهام عادي بالقوه بيشتري را به دست مي دهند.
• اوراق قرضه ي تضمين شده (Secured Bonds): اوراق قرضه اي را که توسط يک وثيقه تضمين مي شوند، اوراق قرضه ي تضمين شده مي نامند. اين يعني شرکت يا آژانس صادرکننده ي اوراق قرضه، پول يا دارايي کافي براي پوشش ارزش اوراق صادرشده را دارد. اگر شرکت صادرکننده ورشکست شود، پول يا دارايي هاي شرکت به افراد خريدار اوراق داده مي شود.
• اوراق قرضه ي تضمين نشده (Unsecured Bonds): اين اوراق توسط وثيقه تضمين نمي شوند. تنها تضمين اين اوراق، اعتبار شرکت يا آژانس صادرکننده ي اوراق است. اوراق قرضه ي دولتي تضمين نشده اند؛ زيرا خودشان داراي اعتبار کافي هستند.

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت نوعي اوراق قرضه است که در ايران توسط دولت، شهرداري و شرکت هاي دولتي يا خصوصي براي تأمين اعتبار طرح هاي عمراني، توليدي و خدماتي کشور منتشر مي شود. دستور العمل و ضوابط انتشار اين اوراق بر عهده ي بانک مرکزي است. تنها تفاوت اوراق مشارکت با اوراق قرضه در اين است که پول هاي دريافتي از صدور اين اوراق تنها بايد در طرح هاي مشخص عمراني، توليدي يا خدماتي به کار گرفته شوند؛ اما در اوراق قرضه، براي صادرکننده محدوديت خاصي وجود ندارد.