مدرس رشته مدیریت در دانشگاه
با سابقه حدود 19 سال مدیریت در بخش های مختلف دولتی، بازرگانی و فرهنگی
و عضو شورای شهر آران و بیدگل
وبلاگ محسن صانعی
اوراق قرضه اسنادی هستند که به موجب آنها ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌‌های زمانی مشخص به دارنده پرداخت کند و در سررسید اصل مبلغ را بازپرداخت کند. اوراق قرضه یک ابزار بدهی دراز مدت برای تأمین مالی است و با تعهدات مشخصی همراه است. دارندگان این اوراق برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع فقط وام‌دهندگان به ناشر هستند. آنها پول خود را به ناشر قرض می‌دهند و در عوض بهره دریافت می‌کنند و در سررسید نیز اصل سرمایه خود را پس می‌گیرند.
اوراق قرضه با سررسید مشخص که این متداولترین نوع اوراق قرضه است و فقط یک تاریخ سررسید دارد نوع دوم اوراق قرضه سریالی است که تاریخ‌های سررسید متفاوت برای آن در نظر گرفته می‌شود. برای مثال، تاریخ سررسید یک ورقه قرضه با سررسید مشخص 20 ساله که در سال 1995 منتشر شده است، سال 2015 است. اما همان ورقه قرضه اگر به صورت سریالی باشد، ممکن است 20 تاریخ سررسید سالانه از 1996 تا 2015 داشته باشد. در هر یک از این سررسیدها، نسبتی از مبلغ ورقه قرضه پرداخت می‌شود. سررسید عاملی برای تمایز بین سند و ورقه قرضه نیز هست. به‌طور معمول سند قرضه با سررسید دو تا ده ساله منتشر می‌شود درحالی‌که سررسید ورقه قرضه بیش از 10 سال است.
محسن صانعی هستم دانشجوی دکترای رشته مديريت
مدرس رشته مدیریت در دانشگاه
با سابقه حدود 19 سال مدیریت در بخش های مختلف دولتی، بازرگانی و فرهنگی
و عضو شورای شهر آران و بیدگل
بانک مرکزی و وظایف آن در اقتصاد
یکی از مهمترین نهادهای رسمی هر کشور بانک مرکزی است که وظیفه اصلی آن تاثیرگذاری بر متغیرهای پولی کشور است که به دلیل حساسیت بالای این امر بانک مرکزی یکی از نهادهای مستقل شناخته می‌شود به طوری که هیچ نهاد رسمی دیگر حق مداخله در امور این بانک ندارد.
هرچقدر بانک مرکزی در کشور مستقل‌تر باشد، نشان از پیشرفت اقتصاد آن کشور دارد به طوری که در کشورهایی که با مداخلات در امور بانک مرکزی اقتصاد از یک بی ثباتی برخوردار است.
بانک مرکزی بر متغیرهای پولی با توجه به ابزارهای مورد نظر اثر می‌گذارد که این ابزارها به دو دسته کمی و کیفی تقسیم می‌شود. ابزارهای کمی ابزارهایی هستند که بر حجم پول در اقتصاد اثر می‌گذارند در صورتی که ابزارهای کیفی بر نحوه و چگونگی مصرف پول در اقتصاد تأثیر می‌گذارند.
ابزارهای کیفی عبارت‌اند از: ۱- تذکر اخلاقی به بانک‌ها ۲- جیره‌بندی وام و تعیین سقف اعتباری ۳- تعیین اولویت‌ها و سقف اعتباری در صنایع مختلف
ابزارهای کمی عبارت‌اند از: ۱- نسبت سپرده قانونی ۲- نرخ تنزیل مجدد ۳- عملیات بازار باز
منظور از سپرده قانونی، بانک مرکزی همواره درصدی از سپرده‌های بانک‌ها را به خاطر احتمال ورشکستگی بانک یا هجوم سپرده گذاران برای درخواست وجوه خود نگهداری می‌کند که با تغییر دادن این نرخ بر میزان پول در اختیار بانک‌ها و همچنین بر طرف بدهی ترازنامه (پایه پولی) خود اثر می‌گذارد. بانک مرکزی با کاهش این نرخ در دوره رکود می‌تواند منابع بیشتری در اختیار بانک برای پرداخت وام در اختیار قرار دهد که تقاضای ایجاد شده اقتصاد را از رکود خارج کند از طرفی در دوره تورم با افزایش این نرخ منابع در اختیار بانک را کاهش می‌دهد که منجر به کاهش فشار تقاضا می‌شود.
نرخ تنزیل مجدد نرخ بهره وامی است که سایر بانک‌ها از بانک سررسید اوراق قرضه مرکزی اقدام به استقراض می‌کنند معمولاً بانک مرکزی این نرخ را بالا تعیین می‌کند تا سایر بانک‌ها در استفاده از منابع خود به نحو احسن عمل کنند و کمتر بانکی اقدام به استقراض کنند که تأثیر این امر استفاده درست و بهینه از منابع بانک است و پولی از بانک مرکزی بابت افزایش در ذخایر اضافی سایر بانک‌ها ایجاد نمی‌شود بانک مرکزی می‌تواند در دوره رکود نرخ تنزیل مجدد را کاهش دهد تا بانک‌ها با وام گرفتن منابع خود را افزایش دهند و با خلق پول تقاضا را افزایش دهند و در دوره تورم با افزایش این نرخ منابع کمتری در اختیار بانک‌ها قرار می‌دهند که خلق پول را کاهش و تقاضا نیز کمتر می‌شود.
عملیات بازار باز به خرید و فروش اوراق قرضه توسط بانک مرکزی گفته می‌شود که از طریق آن می‌تواند حجم پول را تحت تأثیر قرار دهد؛ در دوره رکود با خرید این اوراق از مردم حجم پول در اقتصاد را زیاد می‌کند که تقاضا را افزایش می‌دهد، از طرفی در دوره تورم با فروش این اوراق حجم پول در جامعه را کاهش می‌دهد اما برای اینکه این خرید و فروش صورت گیرد، قیمت این اوراق و نرخ بهره آنها باید مورد توجه خریداران و فروشندگان قرار گیرد که این اوراق در مرحله اول به قیمت اسمی و نرخ بهره معینی در سررسیدهای مشخصی خرید و فروش می‌شوند که بعداً عرضه و تقاضای ایجاد شده مبلغ دیگری برای آنها به وجود می‌آورد که قیمت واقعی نام دارد.
مثلاً ورقه قرضه‌ای به قیمت اسمی ۱,۰۰۰ ریال با نرخ بهره ۱۰% در سررسید یک ساله توسط بانک مرکزی فروخته می‌شود و شخص خریدار با پرداخت این مبلغ اوراق قرضه را صاحب می‌شود و بعد از یک سال بانک مرکزی موظف است اصل مبلغ یعنی ۱,۰۰۰ ریال به علاوه ۱۰% یعنی ۱۰۰ ریال به خریدار پرداخت نماید که در مجموع عایدی خریدار ۱,۱۰۰ ریال می‌شود که با خرید این اوراق ۱۰۰ ریال سود عایدی طرف می‌شود.
ممکن است شخص خریدار اقدام به فروش این ورقه خود کند در صورتی که این قیمت بالاتر از ۱,۱۰۰ ریال وضع شود هیچ متقاضی برای آن وجود نخواهد داشت زیرا طرف خریدار ضرر خواهد کرد مثلاً اگر این ورقه به قیمت ۱,۲۰۰ ریال فروخته شود عایدی طرف بعد از یکسال ۱۱۰۰ ریال است که ۱۰۰ ریال متحمل ضرر می‌شود. در صورتی این ورقه به قیمت کمتر از ۱,۰۰۰ ریال توسط شخص اول فروخته شود خود شخص متحمل ضرر می‌شود البته برای سادگی مطلب از در نظر گرفتن ارزش زمانی پول صرف نظر شده است.
اوراق قرضه به دو دسته عمده با نرخ بهره معین و بدون نرخ بهره تقسیم می‌شوند که مورد اولی در بالا توضیح داده شد. اما مورد دوم به قیمت کمتر از قیمت اسمی فروخته می‌شود ولی در تاریخ سررسید به قیمت اسمی خریداری سررسید اوراق قرضه می‌شود و تفاوت این دو قیمت سود را عاید خریدار می‌کند. در اوراق با نرخ بهره معین قیمت اوراق با نرخ بهره رابطه عکس دارد و قیمت ورقه قرضه برابر است.
هنگامی که بانک مرکزی اقدام به خرید ورقه قرضه می‌کند در مقابل آن پول را وارد جامعه می‌کند و حجم پول افزایش می‌یابد که این عمل موجب می‌شود نرخ بهره که همان قیمت پول است کاهش یابد و کم شدن سطح اوراق سبب افزایش قیمت آنها می‌شود یا به دلیل کاهش نرخ بهره تنزیل عایدات اوراق با نرخ کمتری صورت گیرد که قیمت اوراق افزایش می‌یابد.
بهترین ابزار پولی بانک مرکزی کدام مورد است؟
برای پاسخ به این سوال بهتر است چند اصطلاح بانکی را تعریف کنیم.
پایه پولی: به بدهی‌های بانک مرکزی پایه پولی گفته می‌شود و چون قدرت تبدیل به چندین واحد پولی دیگر دارد پول پرقدرت نیز نامیده می‌شود که شامل سکه و اسکناس در دست مردم (سپرده‌های قانونی سایر بانک‌ها نزد بانک مرکزی) و ذخایر اضافی سایر بانک‌ها نزد بانک مرکزی است.
ضریب فزاینده پولی، تغییرات در حجم پول به ازای تغییر در یک واحد پایه پولی است.
در صورتی که بانک مرکزی از ابزار اول یعنی تغییر در نرخ ذخیره قانونی استفاده کند بر ضریب فزاینده پولی اثر گذاشته و حجم پول را با توجه به مقدار ضریب تغییر می‌دهد.
نرخ تنزیل مجدد با تأثیر بر نرخ ذخیره اضافی، تأثیر خود را بر ضریب فزاینده می‌گذارد؛ مثلاً اگر نرخ تنزیل مجدد بالا اعلام شود، وام گرفتن برای بانک‌ها هزینه بر می‌شود از این رو مجبور هستند از ذخایر اضافی خود به نحوه درستی استفاده کنند که این نرخ افزایش پیدا می‌کند و مقدار ضریب کاهش می‌یابد.
معمولاً استفاده از اوراق قرضه را منوط به ثابت بودن متغیرهای موجود در ضریب فزاینده می‌دانند و تأثیر قابل توجهی بر حجم پول دارد که این عمل با تغییر در نرخ بهره، سرمایه‌گذاری و مخارج اقتصاد را تغییر می‌دهد در واقع هدایت پول به سمت سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد.
در کشور پس از تصویب قانون بانکداری بدون ربا، استفاده از اوراق قرضه به دلیل ربوی بودن مورد معامله واقع نمی‌شوند چون اوراق قرضه قرض با زیاده سررسید اوراق قرضه خواهی حساب می‌شوند ربا محسوب شده و مشروعیت ندارد؛ البته اوراق مشارکت جایگزین مناسبی برای اوراق قرضه است. اوراق مشارکت توسط دولت، سازمان‌ها، شهرداری و … منتشر می‌شود که هدف اصلی آن تأمین مالی پروژه‌ها است. البته تفاوت اصلی این اوراق مشارکت با اوراق قرضه این است که اوراق مشارکت تأمین مالی پروژه‌ها حساب می‌شود در صورتی که مبلغ همین اوراق دوباره توسط نهاد مورد استفاده وارد چرخه اقتصاد می‌شود در حالی که اوراق قرضه در بانک مرکزی نگهداری می‌شوند و در تاریخ سررسید آن مبلغ اوراق پرداخت می‌شود.
۷۲ هزار میلیارد تومان از اوراق دولت قبل تسویه شد+نمودار
آمارهای منتشر شده بیانگر این است که دولت سیزدهم تا کنون حدود ۷۲ هزار میلیارد تومان از اوراق فروخته شده دولت قبل را تسویه کرده است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از ایرنا جدیدترین آمار بیانگر این است که دولت رئیسی در ۵ ماه نخست فعالیت خود (مرداد تا پایان آذر) بیش از ۷۲ هزار میلیارد تومان از اصل و فرع (سود) اوراق فروخته‌شده در دولت قبل را تسویه کرده است. ۵۲ هزار میلیارد تومان مربوط به تسویه تعهدات اصل اوراق مالی اسلامی و ۲۰ هزار میلیارد تومان فرع اوراق مالی اسلامی بوده است.
درواقع کسری بودجه دولت قبل که با انتشار بیش از حد اوراق مالی جبران شده بود را نیز دولت جدید در حال بازپرداخت است.البته این تازه اول ماجرا است و تا آخر دولت سیزدهم باید بیش از ۴۰۰ هزار میلیارد تومان دیگر از اوراق فروخته‌شده دولت قبل را تسویه کنیم.
جبران کسری‌های مضاعف بودجه؛چالش دولت سیزدهم
دولت‌ها برای جبران کسری بودجه خود راه‌های محدودی در اختیار دارند. یکی از این راه‌ها انتشار اوراق قرضه است. یعنی میزان مشخصی اوراق به قیمتی مشخص و با سررسید معین و مقداری سود برآورد شده منتشر و به شهروندان حقیقی و حقوقی واگذار می‌شود.این کار تا جایی قابل قبول است که جلو چاپ پول از یک طرف و امکان تسویه اوراق فروخته شده بدون استقراض و ایجاد کسری بیشتر در آینده وجود داشته باشد.
چالشی که هم اکنون دولت سیزدهم در مورد انتشار اوراق با آن رو به رو است از همین موضوع نشأت می‌گیرد. دولت قبل بعد از خروج آمریکا از برجام، به واسطه تشدید تحریم‌ها و کاهش منابع و درآمدهای ارزی و افزایش هزینه قابل توجه هزینه‌ها هر سال با کسری قابل توجهی در بودجه مواجه بود. بخش زیادی از این کسری از طریق انتشار اوراق جبران می‌شد. انتشار اوراق آنقدر زیاد بود که با هیچ منطق اقتصادی همخوانی نداشت و نه تنها جلو افزایش نقدینگی و پایه پولی را نگرفت و تورم را کاهش نداد بلکه آن را تشدید هم کرد.
تسویه این اوراق در آینده به مثابه کسری بودجه مضاعفی است که دولت سیزدهم باید آن را جبران کند.
برای مثال بر اساس آمار موجود، دولت دوازدهم تا تاریخ ۳۱ شهریورماه ۱۴۰۰، یعنی تا قبل از شروع به کار دولت جدید از طریق انتشار اسناد خزانه اسلامی و طی برگزاری ۱۸ هفته عرضه اوراق بدهی در مجموع معادل ۱۲۴ هزار و ۲۴۵ میلیارد تومان شامل ۴۳ هزار و ۲۴۵ میلیارد تومان به صورت عرضه نقدی و ۸۱ هزار میلیارد تومان در قالب اسناد خزانه اسلامی تامین مالی انجام داد. نکته این است که بخش قابل توجهی از این اوراق باید امسال و سال آینده تسویه شوند.
طبق اعلام سازمان برنامه و بودجه، دولت سیزدهم به‌طور میانگین باید ماهانه ۱۱ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان اصل و سود اوراق متعلق به دولت سابق را خریداری کند که با توجه به چهار ماه باقی‌مانده تا پایان سال معادل ۴۵ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان می‌شود. این بدهی مربوط به اوراق منتشر شده سال‌های گذشته است.
بر اساس محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از لایحه بودجه ۱۴۰۱ دولت سیزدهم در سال آینده باید حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان اوراق و وام را تسویه کند.
دولت سیزدهم واگذاری دارایی‌های مالی سال ۱۴۰۱ را حدود ۲۹۹ هزار میلیارد تومان برآورد کرده که ۱۲۸ هزار میلیارد تومان کمتر از قانون بودجه امسال است. بر همین اساس میزان تملک دارایی‌های مالی نیز نسبت به قانون بودجه ۱۴۰۰ از حدود ۱۸۲ هزار میلیارد تومان به ۱۵۵ هزار میلیارد تومان کاهش یافته است.
مهمترین بخش در واگذاری دارایی‌های مالی به انتشار اوراق مربوط می‌شود.
در لایحه بودجه ۱۴۰۱ مقدار انتشار اوراق کاهش قابل توجهی داشته است. چنانچه در جدول زیر آمده میزان اوراق ریالی (دولت، شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها) از حدود ۱۸۱ هزار میلیارد تومان در بودجه ۱۴۰۰ به ۱۱۵ هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه ۱۴۰۱ کاهش یافته است.
همچنین مجموع اوراق ریالی مجوز داده شده به دولت و شرکت‌های دولتی از حدود ۱۷۱ هزار میلیارد تومان به ۱۰۶ میلیارد تومان رسیده که نشان از کاهشی حدود ۶۵ هزار میلیارد تومانی دارد.
مجموع اوراق ریالی مجوز داده شده به دولت نیز با حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان کاهش ۹۸ هزار میلیارد تومان شده است.
بهترین اوراق قرضه برای سرمایه گذاری در ایران
اوراق قرضه به نوعی از سرمایه گذاری گفته می شود که در آن سرمایه گذار به شخص حقوقی یا دولتی پول قرض می دهد و شرکت سرمایه پذیر متعهد می شود تا وجه یا اعتبار مورد نظر را در بازه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره ای ثابت بازپرداخت کند. بهترین اوراق قرضه یکی دیگر از انواع اوراق بهادار شرکت سهامی به حساب می آیند که برای سرمایه گذاری کم ریسک و سودده بسیار مناسب اند. حال این که اوراق قرضه چیست ، انواع اوراق قرضه کدامند، بهترین اوراق قرضه برای خرید کدام است، سود اوراق قرضه دولتی چقدر است و تفاوت اوراق مشارکت با اوراق قرضه چیست را قصد داریم در این مطلب کامل و به زبان ساده بررسی کنیم، لذا اگر می خواهید همه چیز در مورد اوراق سررسید اوراق قرضه قرضه را بدانید، اینجا بهترین فرصت در اختیار شماست.
بهترین اوراق قرضه
اوراق قرضه چیست و انتشار اوراق قرضه چه شرایطی دارد؟ این سوالی است که شاید بعد از هر بار شنیدن نام این اوراق به ذهن شما رسیده باشد. در پاسخ می توان این طور گفت که افراد به منظور کسب بهره، به روش های گوناگونی متوسل می شوند که یکی از آنها خرید اوراق قرضه است. آنها با خرید انواع اوراق قرضه برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در حقیقت تنها وام دهندگان به ناشر اوراق می باشند. در واقع افراد پول خود را به صادرکننده قرض می دهند و در عوض بهره می گیرند و سررسید اوراق قرضه در سررسید نیز اصل سرمایه خود را پس خواهند گرفت.
دارندگان انواع اوراق مشارکت در واقع طلبکاران شرکت محسوب می شوند ولی هنگامی که شما خرید اوراق با درآمد ثابت را به عنوان راهی برای سرمایه گذاری انتخاب کنید، به شرکت صادرکننده اوراق، پول قرض می دهید. در مقابل شرکت متعهد می شود تا در طول مدت وام، به شما بهره پرداخت کند، از همین روی این روش به یکی از روش های کسب بهره برای افراد حقیقی و حقوقی تبدیل شده است. در این مقاله در مورد انواع اوراق قرضه در ایران و اوراق قرضه با نام و بی نام هم صحبت خواهیم کرد ولی ابتدا بهتر است به تعریف اوراق قرضه بپردازیم.
اوراق قرضه چیست ؟
اوراق بدهی یا همان اوراق قرضه مثل سایر اوراق بهادار به خاطر این که برگه سهام یک سند است که یکی از ابزارهای تامین مالی و جذب نقدینگی در دراز مدت به حساب می آید که دارای تعهد است. اوراق قرضه اسنادی می باشند که به موجب آن ها صادر کننده به خریدار بدهکار می شود، در واقع صادرکننده متعهد می شود مبالغ معینی را تحت عنوان بهره سالانه، در فاصله های زمانی مشخص به خریدار بپردازد و در زمان سررسید نیز اصل مبلغ را بازپرداخت نماید. تعریفی از آن در ماده دو قانون انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه سال 1348 نیز آمده که بدین شرح است؛ اوراق قرضه اوراق بی نام یا با نامی است که برای تامین بخشی از اعتبارات مورد نیاز عمرانی یا دفاعی منتشر می شود. نمایندگی صدور اوراق بر عهده بانک است و صادرکننده تعهد دارد که بهره را در زمان معین بپردازد.
انواع اوراق قرضه در ایران
- 1) اوراق قرضه دولتی : در پاسخ به این سوال که اوراق قرضه دولتی چیست باید گفت که معمولا به منظور تامین مالی برنامه ها، پرداخت لیست حقوق و به ویژه پرداخت صورتحساب ها، بسیاری از دولت ها برای انتشار اوراق قرضه دولتی اقدام می کنند. اوراق قرضه کشورهای باثباتی مانند آمریکا، جزو امن ترین سرمایه گذاری به حساب می آید، ولی از طرفی خرید اوراق قرضه دولتی کشورهای در حال سررسید اوراق قرضه توسعه، از ریسک بالاتری برخوردار است. جالب است بدانید که دولت آمریکا اوراق قرضه دولتی خود را به وسیله خزانه داری و چندین نهاد دولتی مختلف صادر کرده و در اختیار مشتاقان آن قرار می دهد.
- 2) اوراق قرضه ی شهرداری : این اوراق به وسیله شهرها، کشورها و مناطق گوناگون برای تأمین مالی عملیات ها سررسید اوراق قرضه یا پرداخت هزینه پروژه ها صادر می شود. اوراق قرضه شهرداری هزینه های ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و … را از نظر مالی تأمین می کند. معمولا شهرداری ها هنگامی که به صدور اوراق قرضه اقدام می کنند که به پولی بیشتر از پول حاصل از جمع آوری مالیات ها نیاز داشته باشند.
- 3) اوراق قرضه شرکتی : اوراق قرضه شرکتی به وسیله کسب و کار و برای کمک به تامین هزینه آنها صادر می شود. البته با این وجود که ریسک این اوراق بالاتر از اوراق قرضه دولتی است، ولی پول بیشتری می توان از آن به دست آورد. همچنین تعداد گزینه ها برای انتخاب از بین اوراق قرضه شرکتی به مراتب بیشتر است، ولی از طرفی از معایب اوراق قرضه شرکتی، معاف نبودن از مالیات است.
انواع اوراق قرضه از نظر بازه زمانی
اوراق قرضه در ایران به سه دسته کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت تقسیم بندی می شود که شرایط هر یک به صورت زیر است؛
- **اوراق کوتاه مدت : زمان سررسید آن ها از 1 تا 5 سال است.
- **اوراق میان مدت : زمان سررسید اوراق میان مدت از 5 تا 10 سال است.
- **اوراق بلند مدت : زمان سررسید اوراق بلندمدت بیشتر از 10 سال می باشد.
اوراق قرضه در جهان برخلاف سهام، عمر محدود دو، پنج، ده و حتی ۳۰ ساله دارند و اعتبار آن ها در تاریخ تعیین شده که سررسید نام دارد، به اتمام خواهد رسید. هر چقدر این اوراق بلندمدت تر باشد، بهره دریافتی نیز بالاتر خواهد بود. پرداخت بهره اوراق با درآمد ثابت، به صورت ماهانه، سه ماهه، نیم ساله و سالانه است. هرچند ورقه قرضه تاریخ های معینی برای پرداخت بهره به همراه دارد، اصل سرمایه فقط در تاریخ سررسید بازپرداخت خواهد شد.این اوراق در کشورهای خارجی یک ابزار بدهی میان مدت و بلندمدت به منظور تامین مالی دولت ها و شرکت ها به حساب آمده و با تعهدات مشخصی همراه است. بستانکار یا فردی که اوراق را دارد، حق دریافت اصل و بهره آن را دارد، اما نمی تواند ادعای هیچ مالکیتی در شرکت نماید.
نمونه اوراق قرضه
مفاهیم مرتبط با اوراق قرضه که باید بدانید؛
مفاهیم مرتبط با اوراق قرضه چیست و چیزهایی را در مورد اوراق قرضه در ایران باید بلد باشیم؟ چنانچه قصد دارید با مفاهیم مرتبط و پاسخگویی به سوال اوراق قرضه چیست؟ آشنا شوید، ما به صورت خلاصه آن را در این بخش عنوان کرده ایم؛
نرخ بهره : به درصد بهره ای که به خریدار تعلق می گیرد، نرخ بهره گفته می شود.
تاریخ سررسید : زمانی است که صادرکنندگان اوراق قرضه آن را به ارزش اسمی می پردازند.
سند بستانکاری : برگه ای است که از سمت شرکت به شخص خریدار اوراق قرضه اعطا می شود.
قیمت اوراق قرضه : همان قیمتی است که صادر کننده در ابتدا اوراق قرضه را با آن قیمت به فروش رسانده است.
اولویت : اولویت در حقیقت در صورت ورشکسته شدن شرکت، زمان دریافت اصل مبلغ برگه و بهره آن را تعیین می نماید.
امین دارندگان اوراق قرضه : امین دارندگان اوراق، شخصی است که به عنوان واسطه بین شرکت و خریداران اوراق قرضه عمل می کند.
تاریخ کوپن : تاریخ هایی به حساب می آیند که صادر کننده اوراق قرضه مبلغ بهره را می پردازد. این باز پرداخت در هر دوره ای می تواند انجام شود.
ارزش اسمی : همیشه یک عدد روی اوراق قرضه چاپ می شود که همان ارزش اسمی یا مبلغ پولی است که اوراق قرضه در زمان سررسید ارزش دارد. مبلغ مرجع صادر کننده اوراق قرضه در هنگام محاسبه پرداخت سود نیز استفاده می شود.
نرخ کوپن یا نرخ بهره : به نرخ بهره ای که بر مبنای ارزش اسمی اوراق قرضه پرداخت می شود، نرخ کوپن گفته می شود. این نرخ در طول دوره عمر خود ثابت است اما در صورت هر گونه تغییر، اعلان می شود.
تفاوت اوراق مشارکت با اوراق قرضه
تفاوت زیادی بین اوراق مشارکت و اوراق قرضه وجود ندارد. در حقیقت اوراق مشارکت، نوعی اوراق بدهی است که در ایران به وسیله دولت، شهرداری ها، شرکت های دولتی و خصوصی و برای تامین اعتبار طرح های عمرانی، تولیدی و خدماتی انتشار می یابد، در حالی که در ارواق قرضه هیچ محدودیتی خاصی برای صادرکننده و تامین مالی اهداف مورد نظر او، وجود ندارد. دارندگان اوراق قرضه بستانکار شرکت به حساب می آیند ولی دارندگان اوراق مشارکت شریک مدنی شرکت یا موسسه ناشر بوده و در سود حاصل از اجرای طرح به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت سهیم هستند. تهیه دستورالعمل اجرایی و مقررات ناظر بر انتشار اوراق مشارکت بر عهده بانک مرکزی می باشد.
تفاوت اوراق قرضه با سهام
تفاوت برگه سهم با اوراق قرضه به چه صورت است؟ در اوراق سهام، سهام جزو سرمایه شرکت است ولی اوراق قرضه بدهی شرکت محسوب می شود. دارندگان اوراق قرضه برخلاف دارندگان سهام حق رای و اداره شرکت را ندارند و بستانکار شرکت به حساب می آیند. شباهت این اوراق با برگه سهام در این است که این اوراق هم مانند برگه سهام، یک صادر کننده دارد، ولی تفاوت آن با برگه سهم این است که دارنده برگه سهم، مشمول دریافت هیچ سود از قبل پیش بینی شده و توافق شده‌ای نیست بلکه ارزش این برگه را قیمت و نوسانات سهم در بورس تعیین خواهد کرد.
ولی در اوراق قرضه، ناشر متعهد می شود که مبلغ مشخصی که بهره نام دارد را به صورت سالیانه در یک بازه زمانی مشخص به دارنده اوراق قرضه که شخص حقیقی یا شخص حقوقی است، بپردازد. همچنین اوراق قرضه در دنیا برخلاف سهام، عمر محدود دو، پنج، ده و حتی ۳۰ ساله دارند و اعتبار آن ها در تاریخ تعیین شده که سررسید نام دارد، به اتمام خواهد رسید. هرچند ورقه قرضه تاریخ های معینی برای پرداخت بهره به همراه دارد، اصل سرمایه تنها در تاریخ سررسید بازپرداخت خواهد شد.
مزایای اوراق قرضه
- ** اوراق قرضه از هزینه کمتری برخوردار است.سررسید اوراق قرضه
- ** فروش اوراق قرضه نوعی اهرم مالی محسوب می شود.
- ** با استفاده از بهترین اوراق قرضه امکان دریافت دارایی بلند مدت وجود دارد.
- ** اوراق قرضه وقتی میتوانند منتشر شوند که دیگر منابع سرمایه دارای کفایت و حجم کافی نباشند و با وجود شرایط مطلوب تولید و فروش هزینه انتشار اوراق قرضه به آسودگی تحمل شود، در این صورت به علت رونق بازار فروش، شرکت مربوطه هزینه اوراق قرضه را می پردازد و سود قابل قبلوی را کسب خواهد کرد.
- ** بیشتر اوقات در قوانین کشورهای مختلف، بهره های پرداختی به صاحبان اوراق قرضه شرکت جزو هزینه های شرکت به شمار می رود و از درآمدهای کسر می شود، بنابراین مبلغی که شرکت می بایست برای آن مالیت بپردازد به مقادیر کمتری تنزل پیدا می کند.
- ** انتشار اوراق بهادار از جمله اوراق قرضه، موجب می شود که شرکت مربوطه با شرکای جدید مواجه نشود و در مقابل پولی که از طریق فروض اوراق بهادار کسب می کند، دیگران را در حوزه مدیریت خویش دخالت ندهد.
معایب اوراق قرضه
- ** شرکت مکلف است در زمان مقرر اصل و بهره اوراق قرضه را بپردازد.
- ** در صورتی که شرکت نتواند بهره اوراق قرضه را بپردازد، موجب تقلیل شدید سود هر سهم و ارزش سهام خواهد شد.
- ** انتشار اوراق قرضه موجب افزایش بدهی های شرکت می شود و موجبات ازدیاد نسبت بدهی به سرمایه همان شرکت و در نهایت بالارفتن ریسک شرکت را فراهم خواهد گرد و تا زمانی که سرمایه شرکت مورد بحث افزای پیدا نکرده، امکان اخذ وام یا انتشار مجدد اوراق قرضه محدود خواهد شد.
- ** برای انتشار اوراق قرضه می بایست مراحل مختلف قانونی از طرف شرکت انتشار دهنده انجام شود و هزینه های معینی صرف شود؛ این دو فعالیت موجب خواهد شد تا بیشتر شرکت های کوچک نتوانند از امکان انتشار اوراق قرضه استفاده نمایند.
خلاصه مطلب و کلام پایانی
اوراق بدهی یا اوراق قرضه اوراقی است که شرکت صادر کننده آن متعهد می شود در قبال مبلغی که از خریدار دریافت کرده، مبلغ مشخصی را در دوره های مشخص به دارنده اوراق بپردازد. بنابراین بعد از پایان زمان مشخص و فرا رسیدن سررسید، موظف است اصل مبلغ دریافتی از خریدار اوراق را به او بازگرداند. شرکتی که این اوراق را صادر کرده در قبال مالک اوراق، موظف به پرداخت سود و اصل بهای آن است، ولی صاحب اوراق مالکیتی در خود شرکت ندارد. به دلیلی ویژگی ای که این اوراق دارند به آن ها اوراق بدهی می گویند. این اوراق معمولا از طرف شرکت هایی که در تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیت های خود مشکل دارند، انتشار داده می شود. این شرکت ها به جای این که از بانک وام بگیرند، از مردم پول قرض گرفته و اوراق بدهی را به عنوان سندی از سررسید اوراق قرضه این بدهکاری ارائه می دهند.
به این کار تامین مالی جمعی نیز گفته می شود. این کار شرکت ها موجب می شود که هم فعالیت های آن ها به دلیل کمبود بودجه روی زمین نماند و روز به روز پیشرفت کنند و گسترش یابند و هم بدهکار بودن به مالکان اوراق خود نوعی سرمایه ارزشمند است که هم موجب می شود برای پرداخت بدهی هایش بیشتر تلاش کند و هم سرمایه خوبی برای خودش در آینده باقی خواهد ماند. همچنین از آنجایی که شرکت صادر کننده موظف است سود دوره ای مشخص به همراه اصل پول مالکان اوراق را در موعد سررسید به آن ها بپردازد، سرمایه گذاری در این اوراق یکی از کم ریسک ترین سرمایه گذاری ها به حساب می آید.
همانطور که گفتیم اوراق بدهی انواع متفاوتی دارد که تفاوت آن ها در شرکت صادر کننده و یک سری موارد دیگر است که می بایست پیش از سرمایه گذاری برای شناخت بهترین اوراق قرضه بپردازید. به عنوان مثال اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق منفعت، اوراق خزانه دولتی، اوراق استصناع، گواهی سپرده، اوراق مرابحه، اوراق سلف موازی استاندارد، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقه ای از انواع اوراق بدهی هستند. جالب است بدانید که از مهم ترین انواع اوراق بدهی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی است و همانطور که از نامش مشخص است، سرمایه گذاران با خرید این اوراق در یک طرح مشارکت می یابند.
در انتها امیدوارم از این مطلب که اوراق قرضه دولتی ایران را با جزئیات معرفی کرد، استفاده کرده باشید و این را در نظر داشته باشید که قبل از شناسایی بهترین اوراق قرضه و خرید آن، حتما به تحقیق درباره اوراق قرضه مورد نظر بپردازید.
اگر سوال یا ابهامی در مورد بهترین اوراق قرضه داشتید، حتما در بخش دیدگاه ها بنویسید تا پاسخ داده شود.
اوراق قرضه چیست؟
اوراق قرضه یکی از انواع اوراق بهادار به شمار می‌رود و سندی است که طبق آن صادرکننده به خریدار یا سرمایه‌گذار بدهکار می‌شود. این اوراق در واقع مانند وام بانکی یکی از ابزارهای تامین مالی است که مطابق با آن، صادرکننده یا قرض‌گیرنده برای اجرای پروژه یا پروژه‌های جدیدش مبلغی را از خریداران اوراق دریافت می‌کند و در مقابل متعهد می‌شود این پول را با نرخ بهره‌ای مشخص طی بازه زمانی تعیین‌شده به خریداران اوراق پرداخت کند.
خوب است همین‌جا به این نکته اشاره کنیم که در ایران اوراق قرضه منتشر نمی‌شود و به جای آن شاهد انتشار انواع اوراق با درآمد ثابت (اوراق خزانه اسلامی یا اخزا، اوراق مشارکت، اوراق مرابحه، صکوک شرکتی و…) هستیم. آشنایی کلی با این اوراق می‌تواند برای درک بهتر انواع دیگر اوراق بهادار مفید باشد.
معرفی انواع اوراق قرضه
به‌طور کلی اوراق قرضه را می‌توانیم به ۳ دسته تقسیم کنیم؛
اوراق قرضه دولتی
اوراقی که دولت‌ها منتشر می‌کنند با این هدف که هزینه‌های مختلف‌شان (دستمزد کارکنان، هزینه مالی پروژه‌ها و…) را تامین کنند. از آنجا که دولت‌ها را می‌توان شرکت‌های بزرگی در نظر گرفت که قرار نیست ورشکسته شوند، اوراق قرضه دولتی از کم‌ریسک‌ترین انواع اوراق قرضه به حساب می‌آیند.
اوراق قرضه شهرداری
ممکن است شهرداری‌ها در مقاطعی بخواهند برای ساخت مدرسه، بیمارستان، فرودگاه، خیابان و غیره هزینه کنند و در نتیجه خرجشان بیشتر از درآمدهایشان باشد. در این حالت شهرداری‌ها میتوانند اوراق قرضه منتشر کنند و در واقع از مردم وام بگیرند و هزینه‌هایشان را پوشش بدهند.
اوراق قرضه شرکتی
شرکت‌ها هم میتوانند برای تامین سرمایه مورد نیازشان اوراق قرضه منتشر کنند. اوراق قرضه شرکت‌ها در مقایسه با اوراق قرضه دولتی ریسک بالاتری دارند و از آن طرف بهره بیشتری هم نصیب سرمایه‌گذاران می‌کنند. تنوع اوراق قرضه شرکتی بیشتر است و از این نظر هم برای سرمایه‌گذاران جذابیت دارد.
تفاوت اوراق قرضه با سهام چیست؟
مهمترین تفاوت اوراق قرضه شرکتی با سهام معمولی شرکت‌ها در این است که سهامداران عادی یک شرکت در واقع مالکان آن شرکت هستند و برای انتخاب هیئت‌مدیره شرکت حق رای دارند. اما دارندگان اوراق قرضه شرکت، طلبکاران شرکت به شمار می‌آیند و در شرکت هیچ مالکیتی ندارند. شرکت تحت هر شرایطی (حتی اگر ورشکسته شود) موظف است بدهی خود به طلبکاران را برگرداند، اما هیچ تعهدی وجود ندارد که شرکت پولی به سهامدارانش بپردازد.
اگر شرکتی ورشکسته شود و مالکان آن تصمیم به انحلال شرکت بگیرند، دارایی‌های آن (زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و…) به فروش گذاشته می‌شود و مبلغ حاصل از فروش دارایی‌های شرکت اول از همه صرف تسویه حساب با طلبکاران (که دارندگان اوراق‌قرضه شرکت هم در این دسته قرار می‌گیرند) می‌شود و اگر بعد از این تسویه‌حساب‌ها پولی باقی نماند، چیزی هم به سهامداران نخواهد رسید.
آیا اوراق قرضه با اوراق مشارکت تفاوت دارد؟
هرچند اوراق قرضه و اوراق مشارکت در عمل شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند، اما از نظر فنی فرق می‌کنند. اوراق قرضی مبتنی بر بهره‌اند و از آنجا که بهره از نظر اسلام ربا محسوب می‌شود و حرام است، در اقتصادهای اسلامی از این ابزار مالی استفاده نمی‌شود. برای رفع این مشکل فقهی است که در اقتصادهای اسلامی به جای اوراق قرضه از اوراق مشارکت استفاده می‌شود.
مهمترین تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت در این است که مبالغ حاصل از فروش اوراق مشارکت لزوما باید در طرح یا پروژه‌ای مشخص سرمایه‌گذاری شود، در صورتی که این محدودیت درمورد اوراق قرضه وجود ندارد. تفاوت دیگر در این است که نرخ سود اوراق قرضه می‌تواند از پیش تعیین شود، اما در اوراق مشارکت نرخ سود قطعی در پایان اجرای پروژه محاسبه و به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. پرداخت سود دوره‌ای اوراق مشارکت هم به‌صورت علی‌الحساب است.
نکته: اوراق قرضه در بازارهای جهانی از نظر ریسک سرمایه‌گذاری رتبه‌بندی می‌شوند. اوراق‌قرضه دولتی معمولا کمترین ریسک و البته پایین‌ترین نرخ بهره را دارند. اوراق‌قرضه شرکت‌های خصوصی اغلب در مقایسه با اوراق‌قرضه دولتی نرخ بهره بالاتری دارند. هر چقدر هم ریسک شرکتی بالاتر باشد، نرخ بهره اوراق‌قرضه آن بالاتر می‌رود. سرمایه‌گذاران هم دقت دارند که چنین اوراقی که ریسک بالاتری دارند، احتمال نکول آنها هم بیشتر است.
نکته‌های مربوط به خریدوفروش اوراق مشارکت
همانطور که گفتیم، یکی از انواع اوراق درآمد ثابت که در ایران منتشر می‌شود، اوراق مشارکت است. اوراق مشارکت در واقع از طرف نهادهای دولتی و غیردولتی کشور (دولت، شهرداری‌ها، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، موسسات عام‌المنفعه و شرکت‌های وابسته) و برای تامین مالی طرح‌ها و پروژه‌های این نهادها منتشر می‌شود.
نکته یک: اوراق مشارکت معمولا از طریق بورس یا شعب بانک‌های منتخب عرضه می‌شود. بدیهی است که برای خرید اوراق مشارکتی که در بورس عرضه می‌شود باید کد بورسی داشته باشید، اما خریدوفروش اوراقی که از طریق شعب بانک عرضه می‌شوند باید به شعب بانک‌های عامل مراجعه کنید.
نکته ۲: اوراق مشارکت از نظر پرداخت سود به ۲ دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول اوراقی هستند که پرداخت سود دوره‌ای دارند و دسته دوم اوراقی هستند که پرداخت سود دوره‌ای ندارند و در تاریخ سررسید ارزش اسمی آنها به دارندگان اوراق پرداخت می‌شود. منظور از ارزش اسمی هم مبلغی است که ناشر تعهد می‌کند در تاریخ سررسید به دارندگان اوراق پرداخت کند.
نکته ۳: این امکان وجود دارد که بعد از عرضه عمومی اوراق مشارکت، خریداران این اوراق در بازار ثانویه اقدام به خریدوفروش اوراق‌شان بکنند. سرمایه‌گذارانی که این نوع اوراق را در اولین روز سررسید اوراق قرضه عرضه خریداری می‌کنند، نرخ سودی که در نهایت دریافت خواهند کرد اصطلاحا نرخ سود اسمی نامیده می‌شود. ولی اگر سرمایه‌گذار بعدا و از طریق بازار ثانویه اقدام به خرید این اوراق کند، نرخ سودی که دریافت خواهد کرد نرخ سود تا تاریخ سررسید نامیده می‌شود.
صکوک چیست و چه فرقی با اوراق مشارکت دارد؟
صکوک یکی دیگر از انواع اوراق بهادار است که مانند اوراق مشارکت در اقتصادهای اسلامی کاربرد دارد. تفاوت اصلی صکوک و اوراق مشارکت در این است که اوراق مشارکت به پشتوانه یک پروژه فیزیکی منتشر می‌شود و مبالغ حاصل از فروش آن باید برای همان پروژه مصرف شود. اما ممکن است یک شرکت برای فعالیت‌های دیگری (خرید دارایی، تامین سرمایه در گردش سررسید اوراق قرضه و…) نیاز به تامین مالی داشته باشد که در این‌گونه موارد نمی‌شود از اوراق مشارکت استفاده کرد.
در چنین مواردی از صکوک استفاده می‌شود که این اوراق قابلیت معامله در بازار ثانویه را هم دارند. تفاوت صکوک و اوراق قرضه هم در این است که دارندگان صکوک مالک بخشی از دارایی‌های شرکت و منافع حاصل از آن هستند، در حالی که اوراق قرضه صرفا گواهی تعهد بدهی است (دارندگان اوراق‌قرضه مالک دارایی‌های شرکت به حساب نمی‌آیند).
چگونه اوراق مشارکت بخریم؟
اگر شما یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای باشید، بدون شک خودتان بهتر می‌دانید روی کدام اوراق و به چه شکلی سرمایه‌گذاری کنید. اما اگر حرفه‌تان سرمایه‌گذاری نیست و صرفا به دنبال گزینه‌های جایگزین سپرده بانکی می‌گردید، بهتر است سراغ صندوق‌های با درآمد ثابت بروید. بخش عمده دارایی‌های این صندوق‌ها در اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود و گردانندگان این صندوق‌ها سعی می‌کنند روی اوراق مطمئنی که بهترین بازدهی را داشته باشد سرمایه‌گذاری کنند.
معمولا نرخ سود اوراق بهادار با درآمد ثابت بین ۳ تا ۶ درصد بالاتر از نرخ سود سپرده بانکی است و در نتیجه سودی که این صندوق‌ها میتوانند به دارندگان واحدهایشان بپردازند بالاتر از سود سپرده‌های بانکی است. دلیل بالاتر بودن نرخ سود این اوراق ایجاد جذابیت برای خریداران است. پس با خرید واحدهای صندوق‌های با درآمد ثابت می‌توانید به‌صورت غیرمستقیم روی چنین اوراقی سرمایه‌گذاری کنید، بدون اینکه مستقیما درگیر خریدوفروش این اوراق شوید و وقت‌تان را صرف بررسی‌شان بکنید.
دیدگاه شما