مفهوم و تعریف بورس

بازار بورس جهانی

تعریف سهم یا سهام چیست؟ بررسی انواع سهام در بازار بورس

سهم یا سهام به چه معناست؟ انواع سهام کدامند و هر یک دارای چه ویژگی‌هایی هستند؟ در این مطلب از سایت sdbroker به تعریف دقیق سهام و انواع مدل‌ها و کاربرد هریک پرداخته‌ایم.

این روزها بحث بازار بورس و سهام در میان مردم گل‌انداخته است و تقریباً هرکسی که پس‌اندازی داشته باشد، مایل است با سرمایه‌گذاری در این بازار به سود مطلوبی دست پیدا کند. بنابراین، طیف گسترده‌ای از مردم با سطح دانش و مشاغل مختلف به این بازار ورود پیداکرده‌اند. مانند تمام بازارها، بورس نیز از دانش تخصصی و اصطلاحات متعددی برخوردار است که آشنایی با آن‌ها برای فعالیت در بازار الزامی است.

در میان تمام عناوین و اصطلاحات بازار بورس، «سهام» اولین کلمه‌ای است که با آن برخورد می‌کنید و جزو مفاهیم پایه و مهم به شمار می‌آید. بنابراین، ممکن است برای شما سؤال شده باشد که سهام یا سهم چیست و انواع آن کدام‌اند؟ اگر قصد ورود به بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف آن را داشته باشید، آشنایی با مفهوم سهام و انواع سهم الزامی خواهد بود. با ما همراه باشید تا بتوانید پاسخ سؤالات خود را پیدا کنید.

سهام چیست؟

سهام یا Stock به‌نوعی برگه بهادار گفته می‌شود که تصدیقی بر مالکیت دارنده آن بر سهم مشخصی از شرکت سهامی خاص یا سهامی عام، درآمدها و دارایی‌های آن است.

برای درک بهتر این مفهوم، فرض کنید سرمایه شرکتی را به 1000 قسمت مساوی تقسیم کرده‌ایم. در این صورت، شرکت دارای 1000 سهم است و اگر یکی از سهامداران مالک 20 سهم باشد، 2 درصد از سهام شرکت به وی تعلق می‌گیرد. در این مفهوم، سهام به مجموعه‌ای از اوراق بهادار یا چند سهم گفته می‌شود.

لازم به ذکر است که سهام یک شرکت سهامی عام می‌تواند به‌راحتی در بورس معامله شود و مالک آن‌ ثابت نباشد. این در حالی است که سهام شرکت سهامی خاص همان‌طور که از نام آن پیدا است، به عده‌ای خاص تعلق دارد. سهامداران هردو شرکت با خرید سهام در پروژه‌ها و سود و زیان شرکت (به نسبت میزان سهم خود از شرکت) شریک خواهند بود.

در گذشته از اوراق بهادار یا همان برگه‌های سهام برای معامله و اثبات مالکیت تعداد مشخصی از سهام شرکت استفاده می‌شد. در اوراق مذکور مشخصاتی مانند نام شرکت، نام و مشخصات دارنده اوراق، شماره ثبت و مبلغ اسمی آورده می‌شد. بر اساس قوانین بازار بورس ایران، امروزه تمام اوراق باید با مبلغ اسمی 1000 ریال ثبت شوند. بنابراین، اگر یک شرکت فرضی دارای 1000 سهم باشد، ارزش سرمایه شرکت یک‌میلیون ریال خواهد بود.

انواع سهام ازنظر شکل

سهام را می‌توان از جهت‌های مختلفی دسته‌بندی کرد. این تقسیم‌بندی می‌تواند ازنظر شکل، حقوق دارنده سهام یا ماهیت آورنده انجام شود. انواع سهم ازنظر شکل به دودسته بانام و بی‌نام تقسیم می‌شوند که در انواع بانام، مشخصات شناسایی دارنده سهام آورده می‌شود. درواقع هیچ قانونی نمی‌تواند شرکت سهامی عام را ازنظر تعداد سهام بانام و بی‌نام محدود کند. به همین دلیل، ممکن است تمام یا تنها بخشی از سهام شرکت بانام باشد.

اما تفاوت و دلیل انتشار هر یک از این دو سهام چیست؟ سهم‌های بانام معمولاً به دلیل تمایل شرکت به شناختن شرکا و سهامداران شرکت منتشر می‌شوند. این در حالی است که سهام بی‌نام معمولاً باهدف پنهان ماندن هویت سهامدار یا عدم نیاز به پرداخت مالیات انتقال سهام تهیه می‌شود. در این بخش از مطلب خواهید فهمید که انواع سهام چیست و از ویژگی‌های هر یک به چه صورت می‌توان استفاده کرد:

سهام بانام

در سهام بانام، نام دارنده اصلی در مشخصات اوراق بهادار آورده می‌شود و نقل‌وانتقال و معامله آن تنها با معاوضه میسر می‌شود. سهم‌های بانام معمولاً به دلیل تمایل شرکت به شناختن شرکا و سهام‌داران شرکت منتشر می‌شوند. نام دارنده سهام در دفتر ثبت سهام نیز نوشته و ثبت می‌شود. بنابراین، در صورت عدم صدور اوراق سهام همچنان خریدوفروش آن‌ها امکان‌پذیر خواهد بود که کاملاً برخلاف سهام بی‌نام است.

لازم به ذکر است که کسی به‌جز مالک سهام نمی‌تواند برای فروش اوراق بانام اقدام کند. به همین دلیل، در صورت مفقود شدن امکان سوءاستفاده از آن وجود ندارد. در صورت نابود شدن برگه، همچنان نام شما در دفتر ثبت سهام وجود دارد و حق‌وحقوق شما در شرکت محفوظ می‌ماند. البته سهام بانام می‌تواند محدودیت‌هایی مانند الزام مراجعه طرفین معامله به دفتر ثبت سهام برای نقل‌وانتقال مالکیت سهام نیز برای دارنده ایجاد کند.

سهام بی‌نام

سهام بی‌نام و بانام دارای اعتبار یکسانی هستند و تنها تفاوت آن‌ها، درج شدن نام دارنده سهام در انواع سهم بانام است. در این صورت، هویت دارنده از شرکت پنهان می‌ماند و مشخصاتی از سهام‌دار در دفتر ثبت سهام آورده نمی‌شود. این امر می‌تواند مزایا و معایبی را نیز به همراه داشته باشد.

خریدوفروش این اوراق بسیار راحت بوده و نیازی به نقل‌وانتقال مالکیت آن‌ها نیست. این ویژگی برای شرکت‌های عضو بورس نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

بی‌نام بودن اوراق همچنین می‌تواند به ضرر دارنده سهام باشد. در صورت مفقود شدن اوراق، اثبات مالکیت شخص اصلی بسیار دشوار است و هرکسی می‌تواند از آن سوءاستفاده کند. همچنین دارنده سهام بی‌نام نمی‌تواند از مدیران شرکت باشد. سهام مدیران از نوع سهام وثیقه است و باید حتماً نام آن‌ها در اوراق درج شود. از جهت دیگر، پرداخت مبلغ سهام بی‌نام برای صدور گواهینامه موقت یا اوراق سهام الزامی است.

انواع سهام ازنظر حقوق دارنده سهام

اگر می‌خواهید بدانید حقوق شما به‌عنوان دارنده سهم چیست، به نوع سهام خود دقت کنید. انواع سهم ازنظر حقوق دارنده به دو نوع عادی و ممتاز تقسیم می‌شوند.

سهام عادی

سهام عادی ازجمله ابزارهای مالی برای جذب سرمایه شرکت‌ها است که مالکیت بخشی از شرکت را به دارنده سهم اختصاص می‌دهد. سهام عادی بدون سررسید و به‌صورت بانام یا بی‌نام منتشر می‌شود و دارنده آن‌ها، حق خریدوفروش سهام را خواهد داشت. دارنده سهام عادی بسته به میزان سهم خود از شرکت، در سود و زیان و فعالیت‌های این شرکت سهیم خواهد بود.

سهام‌داران این نوع سهم حق شرکت در رأی‌گیری و مجامع و جلسات سالیانه خواهند داشت و همچنین می‌توانند در انتخاب هیئت‌مدیره مؤثر باشند. اگر یک سهام‌دار حقیقی یا حقوقی ازجمله سهام‌داران عمده یا درصدی (با سهم بیش از یک درصد) باشد، تأثیر بیشتری در تصمیمات شرکت خواهد داشت. در هنگام تقسیم سود، بخشی از آن (به نسبت میزان سهم) به دارنده سهام عادی تعلق می‌گیرد. این سهام‌داران دارای حق تقدم هستند و در صورت افزایش سرمایه و امکان خرید سهام جدید، در اولویت قرار می‌گیرند.

سهام عادی قدرت نقد شوندگی بالایی دارند و به‌راحتی می‌توان آن‌ها را در بازار بورس و اوراق بهادار به قدرت خرید تبدیل کرد. مسئولیت محدود سهام‌داران انواع سهم عادی، دارایی آن‌ها را در صورت عدم توانایی بازپرداخت دیون از جانب شرکت از خطر حفظ می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، مسئولیت دارنده این سهام، در حد آورده ایشان است.

سهام ممتاز

سهام ممتاز یکی دیگر از ابزارهای مالی بورس برای افزایش سرمایه شرکت است که برخی از ویژگی‌های سهام عادی و اوراق قرضه نیز در آن مشاهده می‌شود؛ به همین دلیل، به اوراق بهادار ترکیبی نیز شهرت یافته است. این نوع سهام نیز به دارنده خود حق مالکیت بخشی از شرکت را می‌دهد و ممکن است از نوع بانام یا بی‌نام باشد.

سهام ممتاز در دو صورت منتشر می‌شود. اگر شرکت قصد افزایش سرمایه داشته باشد و خریداری برای سهام پیدا نشود، اوراق سهام ممتاز منتشر می‌شوند.

همچنین ممکن است شرکت قصد سهیم کردن یک کارشناس یا صاحب‌نظر در شرکت را داشته باشد و از این طریق به آن‌ها امتیازات ویژه‌ای ببخشد. این اشخاص در مجمع عمومی، 2 حق رأی خواهند داشت و سود آن‌ها پیش از سهام‌داران عادی پرداخت می‌شود. در صورت انحلال شرکت و بعد از تسویه بدهی، دارندگان سهام ممتاز حقوق خود، پیش از سهام عادی را دریافت می‌کنند.

انواع سهم ازنظر ماهیت آورنده

برای اینکه از نوع آورده یا سرمایه واردشده به شرکت آگاه شوید، باید بدانید که ماهیت آورنده سهام چیست. نوع سهم ازنظر ماهیت آورنده به دو نوع نقدی و غیر نقدی تقسیم می‌شود. بنابراین شما می‌توانید مبلغ سهام را با استفاده از آورده‌های نقدی یا غیر نقدی پرداخت کنید. هر یک از این سهم‌ها ویژگی‌های متعددی دارند که در ادامه ذکرشده است:

سهام نقدی

سهام نقدی به ابزار مالی گفته می‌شود که ارزش آن به‌صورت نقدی به شرکت پرداخت می‌شود. در غیر این صورت، قسمتی از آن به شکل نقدی و مابقی به‌صورت تعهد پرداخت خواهد شد.

سهام غیر نقدی

سهامی که مبلغ آن‌ها به شکل آورده‌های غیر نقدی مانند ملک، خودرو، لوازم اداری و. پرداخته شود را سهام غیر نقدی می‌گویند. این آورده‌ها نیاز به ارزش‌گذاری دقیق و تقویم توسط کارشناس رسمی وزارت دادگستری دارند.

گزارش این ارزش‌گذاری به مجمع عمومی مؤسس منتقل می‌شود و در صورت عدم تصویب این مجمع بر پذیرش این آورده‌ها، کسری ارزش آورده باید به‌صورت نقدی یا با جایگزین کردن آورده‌های غیر نقدی دیگر تأمین شود.

تأمین کسری باید در حدفاصل 2 مجمع که معمولاً یک ماه است انجام بپذیرد؛ در غیر این صورت، تعهدات مرتبط با سهام خریداری‌شده باطل‌شده و جایگزین برای سهام‌دار آورده می‌شود.

با وجود اینکه مجمع مفهوم و تعریف بورس عمومی در شرکت‌های سهامی خاص تشکیل نمی‌شود، اما قبول کردن آورده‌های غیر نقدی با ارزشی بیشتر از ارزیابی کارشناس امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین، تعیین ارزش و ارزیابی آورده غیر نقدی توسط کارشناس رسمی ازجمله الزامات در هردو شرکت سهامی عام و خاص به شمار می‌آید.

در گذشته تمامی اوراق بهادار به‌صورت برگه‌های منتشرشده از جانب شرکت در دست سهام‌داران قرار می‌گرفتند؛ اما امروزه کارگزاری‌ها با حفظ سوابق الکترونیکی شامل مشخصات سهم و مالکیت سهام در تسهیل معاملات و حذف کاغذها از خریدوفروش‌ها مؤثر بوده‌اند.

بنابراین، شما می‌توانید از طریق پرتفوی خود به معامله بپردازید. در این مطلب از وبسایت کارگزاری سرمایه و دانش بیان کردیم که سهام چیست و انواع سهم کدام‌اند. به‌این‌ترتیب، اکنون می‌توانید برای آشنایی با بورس و آموزش مباحث تخصصی بورس اقدامات مؤثرتری را انجام دهید. یا به سادگی از کمک متخصصان ما در این حوزه بهره‌‌مند شوید.

بورس به زبان ساده چیست؟

در این مقاله از سایت پارسیان بورس ابتدا به بیان مبانی بازار بورس به زبان ساده می‌پردازیم. سپس تلاش می‌کنیم اهمیت ابزارهای مالی بورس در ایران به‌ویژه نقش آنها در گسترش بازارهای پول و سرمایه، مورد بررسی قرار دهیم. ولی قبل از اینکه به بیان این تعاریف بپردازیم به شما تبریک می‌گوییم که بورس را انتخاب کرده اید. انتخاب بازار پرهیجان و پرریسکی مثل بورس برای هر فردی که به دنبال سرمایه‌گذاری می‌باشد، لازم است.

تبریک دوم را بابت این باید به شما بگوییم که شما جزو معدود افراد (بهتر است بگوییم 1%) افرادی هستید که بورس را به صورت اصولی و با آموزش می‌خواهید شروع کنید. متأسفانه یا خوشبختانه باید این خبر را به شما بدهم که 99% افرادی که وارد بورس می‌شوند، روش سرمایه‌گذاری اصولی در بورس را آموزش ندیده‌اند. این عدم آموزش بهای سنگینی دارد و این بهای سنگین شاید به پودر شدن سرمایه مالی این افراد منجر شود. بله درست خواندید …

البته این موضوع قسمت خوشبختانه‌ای هم دارد! افرادی که آموزش بورس را از پایه و اصولی می‌بینند سریع‌تر به سود می‌رسند و سودهای بزرگتری نصیبشان می‌شود.

تعریف بورس به زبان ساده

بورس اوراق بهادار، بازار متشکل و خودانتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران و یا معامله‌گران طبق مقررات قانون بازار بورس اوراق بهادار، مورد داد و ستد قرار می‌گیرد و به صورت شرکت سهامی عام تأسیس و اداره می شود.

پیدایش بورس جهانی

با جهانی شدن بازارهای مالی در سراسر دنیا، واحدهای اقتصادی که در هر کشور در جستجوی سرمایه و تأمین مالی می‌باشند، دیگر ناچار نیستند خود را به بازار داخلی محدود کنند. پیشرفت وسایل و ابزارهای ارتباطی، مشارکت‌کنندگان در بازار را در سراسر جهان به هم پیوند می‌زند و در نتیجه می‌توان سفارش‌ها را در طول چند دقیقه به انجام رساند.

پیشرفت تکنولوژی کامپیوتر، همراه با پیشرفت شبکه ارتباطات، انتقال اطلاعات لحظه به لحظه درباره بهای اوراق بهادار و دیگر اطلاعات ضروری را به سرمایه‌گذاران، در اغلب نقاط جهان میسر کرده است. بنابراین، بسیاری از سرمایه‌گذاران می‌توانند به بازار جهانی نظارت داشته باشند. در عین حال تجزیه و تحلیل کنند که این اطلاعات چه تأثیری بر وضع خطرساز و بازده مجموعه ابزارهای مالی آنها دارد.

بازار بورس جهانی

تاریخچه مختصری از بورس در جهان

واژه بورس از نام خانوادگی شخصی به نام واندر بورس گرفته شده است. این شخص در اوایل سده پانزدهم در شهر بروژ بلژیک زندگی می‌کرد. صرافان شهر در برابر خانه او گرد هم می‌آمدند و به دادوستد کالا و پول می‌پرداختند. بعدها نام او به مکان‌هایی اطلاق شد که محل داد و ستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری بوده است.

نخستین مرکز بورس اوراق بهادار جهان، سال 1460 میلادی در شهر انورس کشور بلژیک تاسیس شد. اما باید توجه داشت که اگر شرکت‌های سهامی متولد نمی‌شدند، بورس هرگز قابلیت تولد نمی‌یافت، در این مورد باید منشأ نخستین شرکت‌های سهامی را در روسیه تزاری که در سال 1553 و همچنین کمپانی هند شرقی انگلستان در سال 1602 میلادی شکل گرفتند، جستجو کنیم.

به هنگام جهش معاملات بورس و تحقق آن، دولت‌های اروپایی، مانند: انگلستان، آلمان و سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر فعالیت این نهاد را وضع کردند. پیش از اینکه امنیت سرمایه‌گذاری به خطر افتد، ضمانت اجرای قانون وضع شد تا از هرگونه تقلب و تزویر و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیری شود.

پیدایش بازار سرمایه در ایران

بازار متشکل سرمایه در ایران کاملاً نو و با سرعت فوق العاده ای در حال دگرگونی و تکامل است. بازار سرمایه به معنای بازاری است که در آن تقاضای وجوه بلندمدت تأمین می‌شود. بازار سرمایه با تأسیس بانک برنامه در سال 1325 که بعدها بانک اعتبارات صنعتی نامیده شد، بوجود آمد. بیش از آن اعتبارات بلندمدت که مقدار آن قابل توجه نبود به طور عمده از راه وام‌های بانک ملی ایران تأمین مالی می‌شد.

تنظیم نخستین برنامه عمرانی هفت ساله و اجرای آن از سال 1328 لزوم ایجاد بانک‌های توسعه‌ای و تخصصی را برای تأمین منابع مالی بلندمدت نمایان ساخت.

در سال 1338 بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران با مشارکت بخش خصوصی و مؤسسات خارجی به عنوان نخستین بانک تخصصی تأسیس شد که هدف از ایجاد آن کمک به گسترش فعالیت‌های بخش خصوصی در صنعت و معدن بود.

تحولات سریع اقتصادی- اجتماعی دهه 1320 اهمیت روزافزون بازار پول و سرمایه در کشور، تدوین قوانین جامعی را که ناظر بر فعالیت‌های پولی و مالی باشد، اجتناب ناپذیر ساخت. در این مورد توسعه منابع بازار پول و سرمایه بیش از همه در شبکه بانکی کشور گسترش یافت.

تاریخچه بورس به زبان ساده در ایران

در ارتباط با تأسیس و شکل گیری بورس اوراق بهادار تهران نخستین بار در سال 1315 شمسی وان لوترفلد بلژیکی مطالعاتی درباره تأسیس بورس اوراق بهادار در تهران انجام داد و طرح و اساسنامه و نظامنامه داخلی آن را نیز تهیه کرد.

لیکن بروز جنگ جهانی دوم در شهریور 1320 و عدم ثبات سیاسی و اقتصادی سالهای اولیه سلطنت پهلوی دوم، تأسیس بورس را در ایران به تأخیر انداخت. قوانین تجاری ایران نیز در مورد بورس ساکت بود و نخستین بار ضمن ماده 20 قانون تأسیس اتاق بازرگانی مصوب 7 دیماه 1333 به موضوع بورس اشاره شد و طی آن از وزارت اقتصاد خواسته شد نظرات اتاق بازرگانی را درباره مسائل مربوط به بورس، مورد توجه قرار دهد.

بالاخره در اردیبهشت 1345 قانون تشکیل بورس اوراق بهادار به تصویب رسید و بوسیله وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد و از بانک مرکزی درخواست شد که نسبت به اجرای مفاد آن قانون اقدام کند.

بورس تهران در بهمن 1346 با انجام معاملات روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران فعالیت خود را آغاز کرد. در سال 1347 سهام چند شرکت جدید تولیدی به بورس راه یافت و اسناد خزانه و قبوض اصلاحات اراضی عباس آباد نیز در بورس قابل معامله شد.

از سال 1368 در چارچوب برنامه نیمسال اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینه‌ای برای اجرای سیاست خصوصی سازی مورد توجه قرار گرفت.

زمان رونق بورس به زبان ساده

در واقع سیاست‌گذاران اقتصادی در نظر داشتند که بورس اوراق بهادار، با انتقال پاره‌ای از وظایف تصدی‌های دولتی به بخش خصوصی، جذب نقدینگی و گردآوری منابع پس انداز پراکنده و هدایت آن به سوی مصارف سرمایه‌گذاری، در تجهیز منابع توسعه اقتصادی و انگیزش مؤثر بخش خصوصی برای مشارکت فعالانه در فعالیت‌های اقتصادی، نقش مهم و اساسی داشته باشد.

در سال‌های 1367 تا 1376، تعداد بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از 56 به 263 شرکت افزایش یافت. در همین دوره، میانگین ارزش معاملات سالانه، حدود 180 درصد افزایش یافت که در مجموع، به فراهم آوردن 391/5 میلیارد ریال برای تامین منابع مالی مورد نیاز فعالیت‌های مولد اقتصادی در اقتصاد ایران انجامیده است.

همچنین در سال‌های 1376 تا 1385 تعداد بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از 263 شرکت به بیش از 420 شرکت افزایش یافت که رشد کمی مناسبی را نشان می‌دهد. با این حال، عملکرد بورس اوراق بهادار تهران نشان می‌دهد که بازار متشکل سرمایه، در عمل جایگاه واقعی و شایسته خود را در اقتصاد ملی به دست نیاورده است؛ به گونه‌ای که میانگین سهم منابع تامین شده توسط این نهاد در مقایسه با تشکیل سرمایه ثابت ناخالص داخلی، از مرز 6/1 درصد فراتر نرفته است.

اگر بخواهیم بازار سرمایه پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای داشته و در دراز مدت به فعالیت اقتصادی خود ادامه دهد باید بتواند به عنوان یک وسیله مؤثر و کارا برای بسیج منابع و پس‌انداز مورد استفاده دولت و بخش خصوصی قرار گیرد.

مزایای شرکت‌ها در بازار بورس به زبان ساده

یکی از ارکان اصلی محیط عملیاتی شرکت‌ها، بازار مالی است که از بازارهای پولی و بازارهای سرمایه بوجود می آید.

بازارهای سرمایه از بازارهای اوراق بهادار دست اول (بازار اولیه) و بازارهای اوراق بهادار دست دوم (بازار ثانویه) تشکیل می‌شوند. (ریموند پی، 1380) به لحاظ اقتصادی، یکی از وظایف مهم بازارهای مالی، تسهیل تشکیل سرمایه است. شرکت‌هایی که درصدد تأمین مالی برمی‌آیند، اوراق بهادار (دارایی‌های مالی) خود را در برابر پولی که واسطه‌های مالی یا خود پس اندازکنندگان می‌پردازند، مبادله می‌کنند. سپس شرکت‌ها آن وجوه را به صورت سرمایه واقعی (دارایی‌های واقعی، مانند: ساختمان، زمین…) تبدیل می‌کنند. فراگرد شکل گیری سرمایه به روش مستقیم و غیرمستقم به قرار زیر است:

بطور کلی بازار دست اول دو ویژگی عمده دارد:

• اول: بازاری است که در آن تشکیل سرمایه صورت می‌گیرد.
• دوم: سهام و اوراق قرضه منتشر شده شرکت‌ها، برای نخستین بار در این بازار عرضه می‌شوند و مورد معامله قرار می‌گیرند.

در برابر دادوستدهای بعدی، اوراق بهادار (دارایی‌های مالی) در بازارهای دست دوم (ثانویه) انجام می‌شود.

شاخص بورس چیست؟ معرفی انواع آن و کاربرد هر شاخص بورس

چرا آشنایی با شاخص بورس مهم است؟ مهم ترین شاخص های بورس کدامند؟ ما در این مطلب به مفهوم شاخص بورس پرداخته مهمترین شاخص ها را معرفی و کاربرد هر یک را بیان می کنیم.

آیا می‌دانید شاخص در بورس چیست؟ آیا درباره انواع شاخص بورس اطلاعات کافی دارید؟

در چند سال اخیر مردم ایران بیش از پیش با مفهوم بورس آشنا شده‌اند و بسیاری به سرمایه‌گذاری در آن روی آورده‌اند. اما برخی از این سرمایه‌گذاران حتی به درستی نمی‌دانند که شاخص بورس چیست؟ به همین دلیل، آشنایی با اصطلاحات و مفاهیم کاربردی در بورس اهمیت بیشتری پیدا کرده است. شاخص بورس یکی از همین مفاهیم به شمار می‌آید که داشتن شناخت و درک درست از آن، لازمه رشد و سودآوری است.

شاخص‌های متعددی در بورس وجود دارند که هر یک از آن‌ها با بررسی بازار بورس از زاویه‌ای متفاوت، به پیش‌بینی وضعیت بازار و قیمت سهام توسط سهامداران کمک می‌کنند. به این ترتیب، تمام سهامداران برای معامله در بازار نیاز دارند که ابتدا به بررسی قیمت سهام و روند احتمالی شاخص‌ها بپردازند و بعد تصمیم به خرید و فروش یا نگه داشتن اوراق بهادار خود کنند. در ادامه به بررسی بیشتر مفهوم و انواع شاخص بورس (Index) می‌پردازیم و شما با مطالعه این مفهوم و تعریف بورس مطلب به صورت کامل متوجه خواهید شد که شاخص بورس چیست؟

برای کسب اطلاعات کامل در مورد خرید و فروش سهام در بازار فرابورس کلیک کنید.

شاخص بورس چیست؟

برای اینکه بدانید معنی شاخص بورس چیست و با کاربرد شاخص بورس آشنا شوید، ابتدا لازم است با مفهومی به نام «بورس» آشنا شده باشید. بورس در واقع به بازاری گفته می‌شود که اوراق بهادار و سهام در آن مبادله می‌شود. تا پیش از دخالت تکنولوژی در بازار بورس، سهام شرکت‌ها به صورت اوراق بهادار به سهامداران داده می‌شد و این اوراق به ازای پول، میان خریداران و فروشندگان رد و بدل می‌شدند. امروزه اوراق بهادار شکل کاغذی خود را از دست داده‌اند و تقریباً تمامی مبادله‌ها به صورت الکترونیکی و آنلاین انجام می‌شوند. در این بازار الکترونیکی شاخص‌های متعددی وجود دارند که وضعیت بازار را از جهات مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند و رشد و نزول قیمت سهام بخش‌های مختلف را به اطلاع سهامداران می‌رسانند.

شاخص بورس در واقع عددی است که میانگین قیمت سهام شرکت‌های ثبت شده در بازار بورس و میزان رشد یا افت آن‌ها را محاسبه کرده و به سهامداران نشان می‌دهد.

انواع مختلفی از شاخص‌ های بورس را داریم که مهم‌ترین آن‌ها شامل شاخص کل بورس، شاخص قیمت، شاخص آزاد شناور، شاخص بازار اول و دوم، شاخص 50 شرکت برتر، شاخص 30 شرکت بزرگ، شاخص صنعتی و شاخص واسطه‌گری‌های مالی هستند.

برای آنکه بهتر بدانید شاخص بورس چیست بهتر با انواع آن آشنا شوید. انواع بورس به دو صورت وزنی یا بدون وزن مورد بررسی قرار می‌گیرند.

شاخص وزنی در واقع به شاخص‌هایی گفته می‌شود که حجم، سرمایه اولیه و تعداد سهام شناور شرکت‌ها در تعیین آن‌ها مؤثر باشند. یعنی هرچه شرکت بزرگ‌تر بوده و سرمایه بیشتری را به بازار بورس وارد کرده باشد، سهم بزرگ‌تری در تعیین شاخص بورس خواهد داشت.

این در حالی است که در شاخص‌های بدون وزن، سهم همه شرکت‌ها در تعیین شاخص بورس یکسان است و کاهش یا افزایش قیمت سهام هر یک از شرکت‌ها به یک میزان در نزول یا صعود شاخص بورس تأثیر می‌گذارد.

بررسی این نوع شاخص‌ها به سهامداران می‌فهماند که بازدهی بیشتر و تمایل بازار به سمت شرکت‌های بزرگ است یا صنایع و شرکت‌های کوچک.

بیشتر بخوانید: انواع روش های سرمایه گذاری در بورس

معرفی انواع شاخص های بورس و کاربرد هرکدام

اکنون که می‌دانید شاخص بورس چیست، نیاز است با انواع شاخص بورس و کاربرد آن‌ها آشنا شوید. شاخ‌ های متعددی در بورس وجود دارند، اما 8 شاخص اصلی در بازار بورس ایران به چشم می‌خورند که شناخت آن‌ها برای سهامداران از اهمیت بالایی برخوردار است. هر یک از این شاخص‌ها از طریق فرمول مخصوص خود به دست می‌آیند. 8 شاخص اصلی مفهوم و تعریف بورس شامل موارد زیر هستند:

شاخص کل بورس چیست (شاخص قیمت و بازده نقدی)

اگر با بازار بورس اوراق بهادار و کاربرد شاخص بورس کمی آشنا شده باشد، حتماً اصطلاحی به نام شاخص کل (Index) را شنیده‌اید. آشنایی با مفهوم شاخص کل دریچه‌ای برای پاسخ به پرسش شاخص بورس چیست، است. این شاخص ورد زبان تمام سرمایه‌گذاران و فعالان بازار بورس است که این امر اهمیت بالای شاخص کل را نشان می‌دهد.

شاخص کل در واقع به میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران بازار بورس گفته می‌شود . بازدهی سهامداران از قیمت سهام و سود سالانه‌ای که سرمایه‌گذاران از شرکت‌ها دریافت می‌کنند تشکیل شده است. برای درک بهتر این مفهوم، تصور کنید شما یک سهام را به قیمت 400 تومان خریده‌اید و بعد از یک سال قیمت این سهام به 1000 تومان می‌رسد. در این میان، شما 100 تومان نیز به عنوان سود سالیانه از شرکت دریافت می‌کنید. در این صورت، بازدهی سرمایه‌گذاری شما 700 تومان است.

حال این موضوع را در ابعاد بزرگ‌تر تصور کنید. شاخص کل قیمت سهام تمام شرکت‌های ثبت شده در بازار بورس و میزان سوددهی سالانه آن‌ها را محاسبه کرده و میانگین آن‌ها را از طریق فرمولی مخصوص به دست می‌آورد. در این میان، شرکت‌های بزرگ‌تر نقش تعیین‌کننده‌تری نسبت به صنایع و شرکت‌های کوچک‌تر در شاخص کل دارند. بنابراین شاخص کل را می‌توان یک شاخص وزنی به مفهوم و تعریف بورس شمار آورد. چیزی که در شاخص کل اهمیت دارد، عدد مشخص شده برای آن نیست. سرمایه‌گذاران در هنگام بررسی شاخص کل باید به میزان و نحوه تغییرات آن اهمیت دهند. حتما تاکنون به خوبی متوجه شده‌اید که شاخص بورس چیست.

شاخص قیمت (TEDPIX)

شاخص قیمت، روند تغییر عمومی قیمت سهام تمام شرکت‌ها و صنایع حاضر در بازار بورس را بررسی می‌کند. در واقع اگر میزان سوددهی سالیانه شرکت‌ها را از فرمول محاسبه شاخص کل حذف کنید، شاخص قیمت به دست می‌آید. در شاخص قیمت میزان سوددهی سالانه شرکت‌ها اهمیت ندارد، بلکه تغییر قیمت سهام آن‌ها است که مهم است.

از آنجایی که حجم سهام و سرمایه شرکت‌های بزرگ در بازار بورس بیشتر است، سهم بیشتری نیز در تعیین شاخص قیمت دارند و شاخص قیمت را به یک شاخص وزنی تبدیل می‌کنند. البته شاخص قیمت دیگری به نام شاخص قیمت هم وزن نیز داریم که سهم شرکت‌های کوچک و بزرگ را به یک میزان محاسبه کرده و تغییر قیمت سهام آن‌ها را به یک میزان در نوسانات شاخص تأثیر می‌دهد . اگر مفهوم شاخص قیمت را فهمیده باشید تا حدود زیادی پاسخ پرسش شاخص بورس چیست را نیز متوجه شده‌اید.

شاخص بازار اول و دوم

شرکت‌های حاضر در بازار بورس را می‌توان به دو گروه عمده تقسیم کرد. گروه اول شرکت‌هایی را شامل می‌شود که بیشترین میزان سرمایه و سودآوری، تعداد سهامداران و سهام و شاخص آزاد شناور را داشته باشند. گروه دوم را سایر شرکت‌های عضو بورس تشکیل می‌دهند. این شاخص به نوعی تفکیک‌کننده شرکت‌های بزرگ و کوچک از یکدیگر است. بنابراین با مقایسه سرعت تغییر شاخص این دو گروه با یکدیگر می‌توان متوجه شد سرمایه‌گذاری در گروه اول سودآوری سریع‌تری دارد یا گروه دوم.

شاخص آزاد شناور (TEFIX)

سهامداران را می‌توان به دو گروه عمده تقسیم کرد. گروه اول از سهامداران حقیقی تشکیل شده‌اند که در بازار بورس فعال هستند و گروه دوم از افراد حقوقی یا شرکت‌هایی تشکیل شده‌اند که در این بازار به معامله می‌پردازند.

معمولاً میزان سرمایه وارد شده به شرکت‌ها از جانب گروه دوم بیشتر است و میزان و تعداد بیشتری از سهام شرکت‌ها به این دسته سهامداران تعلق دارد. اما گروه اول یا سهامداران حقیقی سهام خود را مرتباً خرید و فروش می‌کنند. سهامی که در دست سهامداران حقیقی قرار دارد، به عنوان سهام شناور آزاد شناخته می‌شود. ارزش میانگین سهام گروه دوم را شاخص آزاد شناور می‌گویند. معمولاً گروه اول به شرکت‌هایی که حضور پررنگ‌تری از گروه دوم را تجربه می‌کنند و شاخص آزاد شناور بالاتری دارند، علاقه بیشتری نشان می‌دهند.

شاخص 50 شرکت برتر

برای آنکه بدانید شاخص بورس چیست باید حتما از مفهوم شاخص 50 شرکت برتر اطلاع داشته باشید. در پایان هر دور سه ماهه، فهرستی از 50 شرکت برتر در بازار بورس ایجاد می‌شود که سهام آن‌ها نسبت به سایر شرکت‌های عضو بازار بورس اوراق بهادار قابلیت نقدشوندگی بیشتری دارند.

میانگین ارزش سهام این شرکت‌ها را با «شاخص 50 شرکت برتر» مشخص می‌کنند. شاخص آزاد شناور این شرکت‌ها بالا است و روزانه تعداد بسیار زیادی از سهام آن‌ها میان سهامداران معامله می‌شوند. سهام این شرکت‌ها همواره خریدار دارند و هر زمان که بخواهید می‌توانید سرمایه خود را به ازای بهترین قیمت خارج کنید.

شاخص 30 شرکت بزرگ

همان طور که از نام شاخص معلوم است، هر سه ماه یک بار 30 شرکت بزرگ که ارزش بازار آن‌ها در صدر لیست شرکت‌های عضو بازار بورس اوراق بهادار قرار دارد را مشخص می‌کنند و تغییرات ارزش سهام آن‌ها را به عنوان «شاخص 30 شرکت بزرگ» نمایش می‌دهند. در حالی که این 30 شرکت تنها کمتر از 10 درصد از تعداد تمام شرکت های بازار بورس را تشکیل داده‌اند، بیش از 70 درصد از ارزش بورس تهران به همین شرکت‌ها تعلق دارد. به این ترتیب، به راحتی می‌توان تأثیر قابل توجه آن‌ها بر تغییر شاخص کل و شاخص قیمت را درک کرد.

شاخص صنعت چیست

شرکت‌های صنعتی شامل شرکت‌های بخش تولید از جمله خودروسازی، پتروشیمی، مخابرات، فلزات، ساختمان و . هستند که قیمت سهام آن‌ها به صورت جداگانه نسبت به سایر بخش‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. شاخص صنعت، یک سطح عمومی از ارزش سهام شرکت‌های صنعتی را به اطلاع سرمایه‌گذاران و سهامداران می‌رساند. البته تمام صنعت‌های زیر مجموعه شاخص مخصوص به خود را نیز دارند. برای مثال، شاخص صنعت خودرو یا محصولات شیمیایی را می‌توان به صورت جداگانه بررسی کرد.

شاخص واسطه‌گری‌های مالی

قیمت و ارزش سهام شرکت‌های فعال در زمینه واسطه‌گری مالی مانند هلدینگ‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و لیزینگ‌ها به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد و به عنوان « شاخص واسطه‌گری‌های مالی » شناخته می‌شود.

اکنون شما به عنوان یک فرد فعال در بازار بورس می‌دانید که شاخص در بورس چیست و با انواع و کاربرد شاخص بورس آشنایی پیدا کرده‌اید. فعالان و سرمایه‌گذاران بازار بورس با توجه به تغییرات شاخص‌های مختلف اقدام به پر کردن سبد خود و خرید و فروش سهام شرکت‌های مختلف می‌کنند. این شاخص‌ها به سهامداران کمک می‌کند از آینده ارزش سهام خود مطلع شوند و سرمایه‌گذاری را به صورت منطقی انجام دهند. در واقع کاربرد شاخص بورس، در استفاده از آن به منظور ارزیابی و قیاس چند متغیر و پدیده است. با بررسی و مقایسه انواع شاخص بورس می‌توان به درستی فهمید که شاخص بورس چیست و بر آینده بازار اشراف نسبی پیدا کرد. لازم به ذکر است که آنچه در این میان اهمیت دارد، منفی یا مثبت بودن شاخص‌ها نیست، بلکه میزان و نحوه تغییرات است که اهمیت دارد.

به عنوان مثال، ممکن است شاخص کل در هر صورت مثبت باشد، اما رقم آن نسبت به ماه‌های گذشته کاهش پیدا کرده باشد. همچنین ممکن است شاخص کل به دلیل کاهش ارزش سهام چند شرکت کاهش پیدا کند، اما شاخص صنعت با افزایش همراه بوده و سرمایه شما در منطقه امن قرار گرفته باشد. بنابراین بررسی رفتار شاخص‌های مختلف و مقایسه آن‌ها با یکدیگر می‌تواند پاسخ درست را برای شما ایجاد کند.

چهار تعریف اساسی در بورس که هر سرمایه‌گذار بورسی باید بداند

دنیای بورس دنیای اصطلاحات و مفاهیم تخصصی و گاهاً پیچیده است. درک مفهوم این اصطلاحات و استفادهٔ بجا از آن‌ها برای سرمایه‌گذاران و فعالان بورس مفید و ضروری است. برای درک آنچه در دنیای بورس جریان دارد و موفقیت در بورس، باید با زبان رایح در بورس آشنا شوید. در این مقاله ۴ تعریف اساسی و رایج در بورس را خواهید خواند.

۱. بازار سهام چیست؟

بازار سهام یا بورس مجموعه‌ای از بازارها و مبادلات است که در آن فعالیت‌های معین خرید، فروش و انتشار سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود. این فعالیت‌ها ازطریق مبادلات رسمی سازمان‌یافته یا ازطریق بازارهای فرابورس (OTC) هدایت می‌شوند. بازارهای فرابورس تحت مجموعه مشخصی از قوانین عمل می‌کنند. در کشورهایی که معاملات سهام و سایر اوراق بهادار مجاز است، ممکن است مکان‌های دیگری نیز برای معاملات سهام وجود داشته باشد.

دو اصطلاح بازار سهام و معاملهٔ سهام گاهی به‌جای هم استفاده می‌شوند؛ اما باید گفت که معامله و تبادل سهام، زیرمجموعه‌ای از بازار بورس است. وقتی کسی در بازار سهام معامله می‌کند، در واقع سهام یک یا چند معامله سهام ـ که بخشی از بازار سهام کلی هستند ـ را می‌خرد و می‌فروشد.

انواع بازار بورس در ایران عبارت‌اند از: بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی. بازار سهام یا بازار سرمایه عمدتا محل معاملات سهام و سرمایه‌های تجاری است. صندوق قابل‌معامله (ETF)، اوراق قرضه شرکتی و اوراق بهادار مشتقه مبتنی بر سهام، کالا، ارز و اوراق قرضه ازجمله اوراق بهادار مالی هستند که در بازار سهام مبادله می‌شوند.

مثالی برای درک بهتر مفهوم بورس یا بازار سهام

امروزه می‌توانید هر چیزی را به‌صورت اینترنتی بخرید؛ اما برای خرید هر کالای مشخص، بازار مشخصی وجود دارد. مثلا برای خرید مبلمان، اولین جایی که به ذهن می‌رسد بورس مبلمان شهر محل سکونت‌تان است، برای خرید میوه به بازار میوه و سبزی یا تره‌بار مراجعه می‌کنید و یا مواد غذایی را از فروشگاه‌های مشخصی می‌خرید. این بازارهای مشخص جایی هستند که خریدار و فروشنده همدیگر را ملاقات می‌کنند. بازارها محل تعاملات تجاری و دادوستد هستند. باتوجه‌به اینکه تعداد فروشندگان در این بازارها زیاد است، قیمت‌ها هم منصفانه هستند. فرض کنید که در منطقه سکونت‌تان فقط یک مبل‌فروشی وجود داشته باشد. این مبل‌فروشی اجناس خود را به هر قیمتی که بخواهد، می‌فروشد؛ چراکه مشتریان برای خرید مبلمان گزینهٔ دیگری غیر از این مبل‌فروشی ندارند. اما وقتی تعداد زیادی از فروشنگان مبل در بازار مشترکی فعالیت می‌کنند، برای جذب مشتری با یکدیگر رقابت می‌کنند. در چنین بازاری قیمت‌ها شفاف و مشخص است و فروشندگان اجناس خود را با نازل‌ترین قیمت به مشتریان عرضه می‌کنند. در معاملات آنلاین نیز خریدار، قبل از خرید، قیمت‌های پیشنهادی فروشندگان مختلف را مقایسه می‌کند و مناسب‌ترین گزینه را برای خرید ترجیح می‌دهد. چنین رویکردی فروشندگان اینترنتی را ملزم می‌کند که در قیمت‌گذاری منصفانه عمل کنند.

همانند سایر بازارها، بورس یا بازار سهام نیز بازاری است که برای خریدوفروش اوراق قرضه در محیطی امن، کنترل‌شده و مدیریت‌شده تعیین شده است. ازآنجاکه در بازار سهام صدها هزار خریدار و فروشنده گرد هم می‌آیند، قیمت‌گذاری عادلانه و شفافیت در معاملات تضمین می‌شود. در بازارهای سهام قدیمی، گواهی سهام به‌صورت فیزیکی و روی کاغذ صادر و معامله می‌شد؛ اما امروزه با پیشرفت فناوری، صدور گواهی و معاملات در بازارهای سهام مدرن به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود.

۲. سهام چیست؟

سهام سندی است که نشان‌دهند‌‌ه سهم و میزان مالکیت در شرکت صادرکننده سهام است. به‌واسطهٔ سهام، برای صاحب سهام درمورد سرمایه‌ها و درآمدهای شرکت، حق ایجاد می‌شود. خریدوفروش سهام غالبا در بازار بورس انجام می‌شود؛ البته ممکن است این معاملات به‌صورت خصوصی نیز انجام شوند. خریدوفروش سهام اساس هر سبد سهامی است. برای محافظت از سرمایۀ سرمایه‌گذاران در برابر کلاهبرداری‌ها، معاملات سهام باید مطابق با مقررات دولتی انجام شود. تجربه نشان می‌دهد که در طولانی‌مدت، معاملات سهام برتر از سایر روش‌های سرمایه‌گذاری بوده‌اند. سهام را می‌توان از واسطه‌های اینترنتیِ سهام خرید. سرمایه‌گذاری در سهام تفاوت زیادی با سرمایه‌گذاری در املاک و مستقلات دارد.

نکات کلیدی

• سهام سندی است که نشان می‌دهد صاحب سهام در شرکت صادرکننده سهام حق مالکیت دارد.
• شرکت‌ها به‌منظور افزایش سرمایهٔ لازم برای فعالیت، سهام خود را می‌فروشند. دو نوع اصلی سهام عبارت‌اند از: سهام عادی و سهام ممتاز.
• خریدوفروش سهام به‌طور عمده در بورس سهام صورت می‌گیرد، هرچند که فروش خصوصی سهام نیز ممکن است. این معاملات اساس هر سبد سهامی هستند.
• به‌مرورزمان، معاملات سهام در طولانی‌مدت از سایر روش‌های سرمایه‌گذاری پیشی گرفته‌اند.

۳. تحلیل تکنیکال چیست؟

تحلیل تکنیکال سهام و روندها به‌معنای مطالعه اطلاعات مربوط به بازار سهام از گذشته تا به امروز است. «قیمت‌» و «حجم» ازجمله اطلاعات مربوط به بازار سهام هستند.

تحلیلگران تکنیکال به‌کمک اقتصاد رفتاری و تحلیل کمّی، رفتار بازار در آینده را با استفاده از عملکرد گذشتهٔ بازار پیش‌بینی می‌کنند. الگوهای نموداری و شاخص‌های فنی (آماری) دو مورد از انواع رایج تحلیل تکنیکال هستند.

• تحلیل تکنیکال سهام و روند پیش‌بینی تغییرات قیمت، اطلاعات لازم برای کسب سود را در اختیار تاجران قرار می‌دهد.
• تاجران با اعمال تحلیل تکنیکال بر نمودارها، نقاط ورودی و خروجی را برای معاملات احتمالی شناسایی می‌کنند.
• فرض بنیادی تحلیل تکنیکال سهام و روند پیش‌بینی تغییرات این است که بازار تمام اطلاعات موجود را پردازش می‌کند و اطلاعات در نمودار قیمت‌گذاری نمود پیدا می‌کنند.

تحلیل تکنیکال سهام و روندها چه مواردی را بیان می‌کند؟

تحلیل تکنیکال یک اصطلاح کلی است. این اصطلاح انواع استراتژی‌های مربوط به تفسیر رفتار قیمت سهام را در بر می‌گیرد. بیشتر تحلیل‌های تکنیکال مشخص می‌کنند که روند جاری بورس ادامه خواهد یافت یا خیر و در صورت ادامه‌نیافتن روند جاری، بازگشت از روند جاری چه زمانی اتفاق خواهد افتاد. برخی از تحلیلگران تکنیکال از نمودارهای خطی استفاده می‌کنند. برخی دیگر نمودارهای شمعدانی یا کندل‌استیک را ترجیح می‌دهند و عده‌ای از تحلیلگران نمودارهای میله‌ای حاصل از تصویرسازی ریاضی را به کار می‌گیرند. اکثر تحلیلگران تکنیکال ترکیبی از این ابزارها را برای تشخیص نقاط خروجی و ورودی بالقوهٔ مفهوم و تعریف بورس روند استفاده می‌کنند.

به‌عنوان‌مثال، با استفاده از نمودارهای میله‌ای می‌توان برای یک فروشندهٔ استقراضی نقطه ورود را مشخص کرد؛ اما برای تشخیص احتمال سقوط، تاجر باید به نمودار سیر میانگین‌ها در دوره‌های زمانی مختلف نیز توجه کند.

۴. تحلیل بنیادی چیست؟

تحلیل بنیادی (FA) روشی برای سنجش ارزش واقعی اوراق بهادار ازطریق بررسی عوامل مالی و اقتصادی مرتبط است. فاکتورهای کلان اقتصادی مثل وضعیت اقتصاد و شرایط صنعت و عوامل خُرد اقتصادی مثل اثربخشی و مدیریت شرکت از عواملی هستند که بر ارزش واقعی اوراق بهادار تأثیر می‌گذارند. تحلیلگران بنیادی تمام این عوامل را بررسی می‌کنند. هدف اصلی از این بررسی‌ها، رسیدن به قیمت واقعی اوراق بهادار است. با دانستن ارزش واقعی اوراق بهادار و مقایسه آن با قیمت فعلی، سرمایه‌دار متوجه گران‌تر یا ارزان‌تر بودن اوراق بهادار می‌شود.

تحلیل بنیادی در مقابل تحلیل تکنیکال قرار دارد. همان‌طور که اشاره شد، در تحلیل تکنیکال، سیر قیمت‌ها با تحلیل اطلاعات گذشتهٔ بازار، از قبیل قیمت و حجم، پیش‌بینی می‌شوند.

تعریف بازار و انواع آن

بازار مکانی است که طرفین می توانند برای تسهیل مبادله کالا و خدمات گرد هم آیند. طرفین درگیر معمولا خریداران و فروشندگان هستند. بازار ممکن است فیزیکی باشد مانند یک خرده فروشی، جایی که مردم رو در رو با یکدیگر ملاقات می کنند و به خرید و فروش می پردازند. بازارها همچنین می توانند مجازی باشند مانند یک بازار آنلاین، که در آن هیچ تماس فیزیکی مستقیمی بین خریداران و فروشندگان وجود ندارد. در ادامه این این مطلب به بررسی مفهوم بازار و انواع بازارها خواهیم پرداخت.

مفهوم بازار

از نظر فنی، بازار مکانی است که در آن دو یا چند طرف می توانند برای انجام یک معامله اقتصادی با یکدیگر ملاقات کنند - حتی آنهایی که پول رایج قانونی ندارند. معامله در انواع بازارها ممکن است شامل کالا ها، خدمات، اطلاعات، ارز ها یا هر ترکیبی از اینها باشد که از یک طرف به طرف دیگر منتقل می شود. به طور خلاصه، بازارها عرصه‌هایی هستند که خریداران و فروشندگان می‌توانند در آن گرد هم آیند و با یکدیگر تعامل داشته باشند.

به طور کلی، در حالی که تنها دو طرف برای انجام معامله مورد نیاز هستند، حداقل یک شخص ثالث برای ایجاد رقابت و ایجاد تعادل در بازار مورد نیاز است. به این ترتیب، بازاری که در حالت رقابت کامل قرار دارد، از جمله موارد دیگر، لزوماً با تعداد بالایی از خریداران و فروشندگان فعال مشخص می شود.

فراتر از این تعریف گسترده، اصطلاح "بازار" بسته به زمینه، چیزهای مختلفی را در بر می گیرد. به عنوان مثال، ممکن است به مکانی که اوراق بهادار در آن معامله می شود (بازار سهام) اشاره کند. از طرف دیگر، این اصطلاح ممکن است برای توصیف مجموعه ای از افرادی که مایل به خرید یک محصول یا خدمات خاص در یک مکان خاص هستند، استفاده شود (مانند بازار مسکن بروکلین). یا می تواند به یک صنعت یا بخش تجاری، مانند بازار جهانی الماس اشاره کند.

شرایط هر چه که باشد، بازار قیمت کالاها و سایر خدمات را تعیین می کند. این نرخ ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. عرضه توسط فروشندگان ایجاد می شود، در حالی که تقاضا توسط خریداران ایجاد می شود. زمانی که عرضه و تقاضا در تعادل هستند، بازارها سعی می کنند تعادلی در قیمت پیدا کنند. اما این تعادل به خودی خود می تواند توسط عواملی غیر از قیمت از جمله درآمد، انتظارات، فناوری، هزینه تولید و تعداد خریداران و فروشندگان شرکت کننده مختل شود.

انواع بازارها ممکن است با مکان های فیزیکی که در آن تراکنش ها انجام می شود، نشان داده شوند. اینها شامل فروشگاه‌های خرده‌فروشی و سایر مشاغل مشابه است که اقلام فردی را به بازارهای عمده‌فروشی فروخته که آنها نیز کالاها را به توزیع‌کنندگان می‌فروشند؛ بازارها همچنین ممکن است مجازی باشند؛ فروشگاه‌های مبتنی بر اینترنت و سایت‌های حراج مانند آمازون و eBay نمونه‌هایی از بازارهایی هستند که در آن تراکنش‌ها می‌توانند کاملاً آنلاین انجام شوند و طرف‌های درگیر هرگز به صورت فیزیکی با هم ارتباط برقرار نمی‌کنند.

انواع بازارها ممکن است به صورت ارگانیک یا به عنوان ابزاری برای فعال کردن حقوق مالکیت بر کالاها، خدمات و اطلاعات ظاهر شوند. بازارها هنگامی که در یک سطح ملی یا سطح منطقه‌ای خاص‌تر هستند، اغلب ممکن است بسته به عوامل بسیاری، از جمله سطح درآمد و باز بودن کشور یا منطقه برای تجارت خارجی، به عنوان بازارهای «توسعه یافته» یا بازارهای «در حال توسعه» طبقه‌بندی شوند.

نکته: اندازه یک بازار با توجه به تعداد خریداران و فروشندگان و همچنین مقدار پولی که هر سال دست به دست می شود، تعیین می شود.

انواع بازارها

بازارها به دلایل مختلفی از جمله انواع محصولات فروخته شده، مکان، مدت زمان، اندازه و حوزه انتخابیه مشتریان، قانونی بودن و بسیاری از عوامل دیگر بسیار متفاوت هستند. به غیر از دو بازار رایج - فیزیکی و مجازی - انواع دیگری از بازارها وجود دارد که طرفین می توانند برای انجام معاملات خود گرد هم آیند.

بازار زیرزمینی

بازار زیرزمینی به بازار غیرقانونی اطلاق می شود که در آن معاملات بدون اطلاع دولت یا سایر سازمان های نظارتی انجام می شود. بسیاری از انواع بازارهای غیرقانونی به منظور دور زدن قوانین مالیاتی موجود شکل گرفته اند. به همین دلیل است که بسیاری از آنها شامل معاملات فقط نقدی یا اشکال غیرقابل ردیابی پول هستند که ردیابی آنها را دشوارتر می کند.

بسیاری از انواع بازارهای غیرقانونی در کشورهایی با اقتصاد برنامه‌ریزی شده یا دستوری - که در آن دولت کنترل تولید و توزیع کالاها و خدمات را در دست دارد - و در کشورهایی که از نظر اقتصادی در حال توسعه هستند وجود دارند. زمانی که کمبود کالاها و خدمات خاصی در اقتصاد وجود دارد، اعضای بازار غیرقانونی وارد عمل شده و خلاء را پر می کنند.

بازارهای غیرقانونی همچنین می توانند در اقتصادهای توسعه یافته وجود داشته باشند. این بازارهای در سایه، زمانی رایج می شوند که قیمت ها فروش برخی محصولات یا خدمات را کنترل کنند، به خصوص زمانی که تقاضا زیاد باشد. اسکالپ کردن بلیط یکی از نمونه های انواع بازارهای غیرقانونی است. وقتی تقاضا برای بلیت‌های کنسرت یا تئاتر زیاد باشد، اسکالپرها وارد عمل می‌شوند، بلیت ها را به صورت دسته‌ای می‌خرند و آنها را با قیمت‌های بیشتر در بازار زیرزمینی می‌فروشند.

بازار حراج

یک بازار حراج افراد زیادی را برای خرید و فروش تعداد زیادی از کالاها گرد هم می آورد. خریداران یا مناقصه گران سعی می کنند برای قیمت خرید از یکدیگر برتری داشته باشند. اقلام برای فروش در نهایت به بالاترین پیشنهاد تحویل داده می شوند. رایج ترین بازارهای حراج شامل دام، خانه های تخلیه شده و آثار هنری و عتیقه است. بسیاری از آنها اکنون به صورت آنلاین فعالیت می کنند. به عنوان مثال، خزانه داری ایالات متحده اوراق قرضه و اسناد خود را از طریق حراج های منظم می فروشد.

بازار مالی

یکی دیگر از انواع بازارها، بازارهای مالی هستند. اصطلاح عمومی "بازار مالی" به هر مکانی اطلاق می شود که در آن اوراق بهادار شامل ارزها، اوراق قرضه، سهام و . بین دو طرف معامله می شود. این بازارها اساس جوامع سرمایه داری هستند و تشکیل سرمایه و نقدینگی را برای مشاغل فراهم می کنند. آنها می توانند فیزیکی یا مجازی باشند. بازار مالی شامل بورس‌هایی مانند بورس نیویورک، نزدک و بورس لندن است. انواع دیگر بازارهای مالی شامل بازار اوراق قرضه و بازار ارزهای دیجیتال است که در آن مردم ارزهای دیجیتال را معامله می کنند.

تنظیم بازارها

به غیر از بازارهای زیرزمینی، بیشتر بازارها تابع قوانین و مقرراتی هستند که توسط یک نهاد منطقه ای یا حاکمیتی تعیین می شود که ماهیت بازار را تعیین می کند. این ممکن است حالتی باشد که این مقررات به اندازه یک توافقنامه تجاری بین‌المللی گسترده و به طور همگانی شناخته شده باشد؛ و یا به اندازه یک بازار خیابانی محلی و موقتی باشد که فروشندگان نظم و قوانین را بین خود حفظ می‌کنند.

در ایالات متحده، کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) بازارهای سهام، اوراق قرضه و ارز را تنظیم می کند. مقرراتی را برای جلوگیری از تقلب در نظر می‌گیرد و در عین حال اطمینان می‌دهد که معامله‌گران و سرمایه‌گذاران اطلاعات مناسبی برای اتخاذ آگاهانه‌ترین تصمیم‌های ممکن دارند.

پرسش و پاسخ (جمع بندی)

انواع بازارها چگونه کار می کنند؟

بازارها عرصه هایی هستند که خریداران و فروشندگان می توانند در آن جمع شوند و با هم تعامل داشته باشند. بازاری که در حالت رقابت کامل قرار دارد، لزوماً با تعداد بالای خریداران و فروشندگان فعال مشخص می شود. بازار قیمت کالاها و سایر خدمات را تعیین می کند. این نرخ ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. عرضه توسط فروشندگان ایجاد می شود، در حالی که تقاضا توسط خریداران ایجاد می شود. زمانی که عرضه و تقاضا در تعادل هستند، بازارها سعی می کنند تعادلی در قیمت پیدا کنند.

بازار سیاه چیست؟

بازار سیاه یکی از انواع بازارهاست که در آن معاملات بدون اطلاع یا نظارت مقامات یا سازمان های نظارتی و در نتیجه به صورت غیر قانونی انجام می شود. این بازارها زمانی که کمبود برخی کالاها و خدمات در اقتصاد وجود داشته باشد، یا عرضه و قیمت ها تحت کنترل دولت باشد، معمولاً به وجود می آیند. تراکنش‌ها معمولاً بدون سند و فقط نقدی هستند، چرا که بهتر است غیرقابل ردیابی باشند.

بازارها چگونه تنظیم می شوند؟

اکثر بازارها تابع قوانین و مقرراتی هستند که توسط یک نهاد منطقه ای یا حاکمیتی تعیین می شود که ماهیت بازار را تعیین می کند. آنها می توانند مقامات بین المللی، ملی یا محلی باشند.