اگر قیمت کالا تا زمان سررسید مطابق با پیش‌بینی خریدار اوراق تغییر کند، وی می‌تواند از اختیار معامله خود استفاده کرده و از تفاوت قیمت‌ها سود کسب کند. اگر خریدار اوراق از معامله صرف نظر کند، قیمتی که برای خرید اوراق پرداخت کرده است، ضرر وی و سود طرف مقابل خواهد بود.شاید تعریف کلی اوراق اختیار کمی مبهم به نظر برسد. اما جای نگرانی نیست. در ادامه انواع این اوراق را با مثال‌هایی ساده بیشتر توضیح می‌دهیم.
اختیارمعامله با سررسید بلندمدت به بورس تهران آمد
شرکت بورس اوراق بهادار تهران با توجه به درخواست فعالان بازار، قراردادهای اختیار معامله با سررسیدهای یکساله را در راستای امکان استفاده از استراتژی‌‌‌های معاملاتی با افق‌‌‌های زمانی متنوع، در نمادهای بنیادی بازار ارائه می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) به نقل از بورس تهران، سرپرست مدیریت عملیات بازار ابزارهای نوین مالی، با بیان مطلب فوق اظهار کرد: قراردادهای اختیارمعامله مبتنی بر سهام شرکت سرمایه‌گذاری تامین‌اجتماعی (شستا) با سررسید شهریور ۱۴۰۲، هم‌‌‌اکنون در بازار اختیار بورس تهران فعال و قابل معامله هستند. همچنین دوره معاملاتی قراردادهای اختیارمعامله سهام شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) با سررسید مهرماه ۱۴۰۲ از امروز (۲۲شهریورماه ۱۴۰۱) آغاز خواهد شد. قراردادهای اختیارمعامله یکساله روی سهام شرکت فولادمبارکه اصفهان (فولاد) نیز به‌زودی ارائه خواهد شد.
وحید مطهری‌‌‌نیا افزود: نکته مهم در ارزش‌گذاری قراردادهای اختیارمعامله با سررسیدهای بلندمدت، لحاظ سود تقسیمی داراییهای پایه اوراق اختیارمعامله مبتنی بر آن است. سرپرست مدیریت عملیات بازار ابزارهای نوین مالی تصریح کرد: چنانچه دارایی پایه قراردادهای اختیار معامله در طول دوره معاملاتی این قراردادها مشمول پرداخت سود نقدی شود، این مبلغ باید در ارزش‌گذاری قیمت (پریمیوم) قراردادهای اختیار معامله مبتنی بر همان دارایی پایه، لحاظ شود. وی در پایان گفت: فعالان بازار سرمایه میتوانند با مراجعه به ماشین‌حساب ارزش‌گذاری اختیار معامله سایت بورس اوراق بهادار تهران (https:/ / tse.ir/ calculators/ option_valuation) و قراردادن مقدار درصدی نسبت سود تقسیمی به قیمت دارایی پایه، ارزش‌گذاری دقیق‌تری از قراردادهای اختیارمعامله با سررسیدهای بلندمدت به‌دست آوردند.
ارائه قرارداد اختیار معامله با پشتوانه شاخص کل بورس تهران
اضافه شدن اختیار معاملات شاخص کل بورس به جمع آپشن های بازار سرمایه پس از تجربه انتشار اختیار معاملات صندوق های سرمایه گذاری و اهرمی در 4 ماه اخیر صورت می‌گیرد.
به گزارش اکوایران، مهدی زمانی بازار اوراق اختیار معامله سبزی، معاون عملیات بازار اعلام کرد: بورس اوراق بهادار تهران در حال بررسی ارائه قراداد آپشن یا اختیار معامله روی صندوق‌های شاخصی است که به زودی عملیاتی خواهد شد.
وی در ادامه صحبت های خود درباره‌ی اختیار معاملات صندوق های سرمایه گذاری منتشر شده گفت: بورس تهران از اسفند سال گذشته، قراردادهای اختیار معامله را بر روی دو صندوق سهامی پر معامله بازار یعنی صندوق «دارایکم» و «پالایش» که وابسته به دو صنعت بانک و پالایش نفت هستند ارائه کرد. همچنین در خردادماه سال جاری نیز قرارداد اختیار روی تنها صندوق اهرمی بازار سرمایه در نماد «اهرم» ارائه شده که مجموعا تاکنون حجم 1.7 میلیون قرارداد در نمادهای مذکور معامله انجام شده است.
مهدی زمانی سبزی درباره ی فعالیت بورس تهران در زمینه ارائه قرارداد اختیار معامله شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران اضافه کرد: بورس تهران ارائه قراداد آپشن یا اختیار معامله روی صندوق‌های شاخصی مرتبط با شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران و یا سایر شاخص‌های موجود را مدنظر دارد و کارگروهی در حال بررسی و مذاکرات است تا این قراردادها بر روی این نوع از صندوق‌ها نیز با کیفیت و نقدشوندگی مناسب ارائه شود.
همچنین بورس تهران در نظر دارد در حوزه بازارگردانی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله، تعهدات بازارگردانی را متناسب با عملکرد بازارگردان تعیین کند، به این معنی که تعهدات بازارگردانی به عملکرد وی گره خورده و هر بازارگردانی که عملکرد بهتری داشته باشد، تعهداتش تعدیل شود. هدف این است که نقدشوندگی صندوق ها نسبت به گذشته افزایش یافته و فاصله قیمت در تابلوی بورس با NAV صندوق، حداقل شود.
تاریخچه اختیار معاملات در بورس تهران
کارهای پژوهشی اولیه در امکان سنجی پیاده‌سازی آپشن در اواخر دهه 80 شمسی انجام شد. در سال 1390 موافقت کمیته فقهی در شرعی بودن ابزار اختیار معامله و تصویب دستورالعمل اولیه معاملات قراردادهای اختیار معامله انجام شد. برای نخستین بار در 25 مرداد 1391 بر روی سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه قراردادهای اختیار فروش تبعی منتشر شد. در سه ماهه پایانی سال 92 و در شروع سال 93 بازار دچار ریزش شد و در تیرماه 1393 به صورت همزمان بر روی 29 سهم فعال در بورس اوراق بهادار تهران، اوراق اختیار فروش تبعی با هدف حمایت از سهامداران تعریف و به بازار عرضه شد. در نهایت در تاریخ 17 آذر 1395 دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران توسط هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب رسید.
کاربرد های اختیار معاملات
اختیار معاملات دارای کاربرد های فراوانی بوده که یکی از مهم ترین آن ها تنظیم ، تعدیل و کنترل دارایی پایه است. از این قرارداد ها می توان به عنوان سپر دفاعی برای پوشش ریسک سهام و یا دارایی پایه استفاده نمود. گاهی می توان از این اختیارات برای پیش‌بینی نوسانات بازار استفاده کرد.
با توجه به اینکه در قراردادهای اختیار معامله بازه زمانی در نظر گرفته می شود، سرمایه گذار یا همان خریدار این فرصت را دارد که برای تصمیم گیری مناسب زمان بخرد. خریدار می تواند تصمیم خود مبنی بر خرید یا فروش را تثبیت کند و در مدت زمان باقیمانده تصمیم بگیرد که چه زمانی سهام خود را بفروشد و یا نگه دارد.
آورده اولیه خریدار یا سرمایه گذار در قراردادهای اختیار معامله، همان مبلغ اختیار معامله است، اما در صورتی که خریدار سود کند، ارزش سود وی چندین برابر آورده اولیه خواهد بود و اگر ضرر کند فقط به میزان آورده اولیه زیان خواهد دید.
اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن
اوراق اختیار معامله به این دلیل که به معامله گر حق انتخاب می‌دهد، می‌تواند یکی از گزینه‌های جذاب بازار سرمایه باشد. شاید ملموس‌ترین مثال برای اوراق اختیار معامله همان پیش پرداخت‌ها باشد. فرض کنید قصد دارید برای تعطیلات نوروز یک هفته را در هتل دلخواه‌تان بگذرانید. اگر از قبل برای یکی از اتاق‌ها پیش پرداخت بدهید، حق استفاده از هتل را دریافت کرده‌اید و در تعطیلات، حتی اگر هتل در شلوغ‌ترین حالت ممکن باشد و هیچ اتاق خالی نداشته باشد، شما می‌توانید با خیال آسوده از اتاق خود استفاده کنید. اما اگر بنا به هر دلیلی نتوانید خود را به هتل برسانید، مبلغی که بعنوان پیش پرداخت هزینه کرده‌اید را از دست می‌دهید.
اوراق اختیار معامله نیز عملکرد مشابهی دارند. شما می‌توانید مبلغی را با انگیزه پوشش ریسک یا کسب سود برای خرید اوراق بهادار در بورس ایران پرداخت کنید و از شرایط اوراق بهره ببرید یا از اوراق چشم‌پوشی کنید که در اینجا مبلغی که برای خرید اوراق پرداخت کرده‌اید، قابل بازگشت نیست. در ادامه معاملات این اوراق را مفصل‌تر توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.
اوراق اختیار معامله چیست؟
اوراق اختیار معامله یا option یکی از ابزارهای معاملاتی بورس کالا است. پس از یک کالای پایه برای قیمت‌گذاری استفاده می‌کند. یعنی می‌توان روی داراییهای متفاوتی مثل سهام، انواع کالاها، ارز و حتی نرخ بهره و وام بانکی اوراق اختیار صادر کرد.این اوراق، همانطور که از نام آن مشخص است، این اختیار را به دارنده اوراق می‌دهد که معامله را انجام دهد یا از آن صرف نظر کند. یعنی اگر اوراق اختیار معامله را بخرید، تا زمان سررسید می‌توانید معامله را با قیمتی که از پیش تعیین کرده‌اید،
انجام دهید و در صورت نوسان قیمت یا هر دلیل دیگری، از اختیار خود برای عدم انجام معامله استفاده کنید. همچنین در صورتی که از یک قرارداد اختیار خرید/فروش استفاده کنید، می‌توانید با ثبت یک قراداد اختیار فروش/خرید مشابه، موقعیت خود را ببندید و از بازار خارج شوید.ریسک این معاملات تنها مبلغی است که بابت معامله اوراق پرداخت می‌شود. زمانی که اوراق اختیار معامله خرید و فروش می‌شود، قیمت هر واحد کالای معامله‌ای برای تاریخ سررسید تعیین می‌شود.
اگر قیمت کالا تا زمان سررسید مطابق با پیش‌بینی خریدار اوراق تغییر کند، وی می‌تواند از اختیار معامله خود استفاده کرده و از تفاوت قیمت‌ها سود کسب کند. اگر خریدار اوراق از معامله صرف نظر کند، قیمتی که برای خرید اوراق پرداخت کرده است، ضرر وی و سود طرف مقابل خواهد بود.شاید تعریف کلی اوراق اختیار کمی مبهم به نظر برسد. اما جای نگرانی نیست. در ادامه انواع این اوراق را با مثال‌هایی ساده بیشتر توضیح می‌دهیم.
انواع اوراق اختیار از نظر نوع قرارداد
اوراق اختیار معامله به طور کلی به دو نوع اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش تقسیم‌بندی می‌شود. هر یک از این اوراق میتوانند خریداری یا فروخته شوند. جهت اطلاع از نحوه صحیح خرید و فروش بورس کالا را از طریق این مقاله آموزش ببنید.
اوراق اختیار خرید(call option)
برای تعریف این اوراق از مفاهیم کلی و پیچیده صرف نظر می‌کنیم و آن را با یک مثال ساده در بازار سهام توضیح می دهیم.فرض کنید سهام یک شرکت در حال حاضر با قیمت ۱۲۰۰ تومان معامله می‌شود. از طرفی شما پیش‌بینی کرده‌اید که قیمت سهم در ماه‌های آینده افزایش خواهد یافت. بنابراین در یک قرارداد اختیار خرید اروپایی، توافق می‌کنید که ۳ ماه دیگر، ۲۰۰۰ سهم از این شرکت را با قمیت هر سهم ۱۳۰۰ تومان بخرید و بابت اختیار خرید هر سهم ۵۰ تومان پرداخت کرده‌اید.
درنتیجه شما یک قرارداد اختیار خرید با سررسید ۳ ماهه و قیمت ۱۰۰ هزار تومان خریداری کرده‌اید.در زمان سررسید، اگر پیش‌بینی شما درست از آب دربیاید و قیمت هر سهم افزایش یابد، مثلا به ۱۴۰۰ تومان برسد، شما می‌توانید از اختیار خرید استفاده کنید و هر سهم را به قیمت توافق شده ۱۳۰۰ تومان خریده و به قمیت ۱۴۰۰ تومان در بازار بفروشید. در اینجا شما به عنوان خریدار ۱۰۰ تومان به ازای هر سهم سود کرده‌اید که اگر قیمت خرید اوراق اختیار خرید را از آن کم کنیم، سود خالص شما برای هر سهم ۵۰ تومان و برای ۲۰۰۰ سهم ۱۰۰ هزار تومان خواهد بود.
اما اگر قیمت هر سهم کاهش یابد، مثلا به ۱۰۰۰ تومان برسد، شما به عنوان خریدار می‌توانید از اختیار معامله خود صرف نظر کنید. چون منطقی نیست که سهم را با قمیت ۱۳۰۰ تومان بخرید و با قیمت ۱۰۰۰ تومان بفروشید. در اینجا ۱۰۰ هزار تومان پولی که بابت خرید اوراق اختیار خرید پرداخت کرده‌اید، ضرر شما و سود فروشنده خواهد بود.
اوراق اختیار فروش(put option)
اوراق اختیار فروش نیز عملکردی مشابه با اوراق اختیار خرید دارند. فرض کنید سهمی در حال حاضر با قیمت ۹۰۰ تومان در حال معامله بوده و پیش‌بینی شما برای این سهم، کاهش قیمت آن طی ۶ ماه آینده باشد. بنابراین در یک قرارداد اختیار فروش اروپایی با سررسید ۶ ماهه، توافق می‌کنید که ۲۰۰۰ سهم این شرکت را با قمیت هر سهم ۱۰۰۰ تومان بخرید و بابت اختیار فروش هر سهم ۴۰ تومان پرداخت کرده‌اید.
در زمان سررسید، اگر پیش‌بینی شما درست باشد و قیمت سهم کاهش یابد، مثلا به ۸۵۰ تومان برسد، شما می‌توانید ۲۰۰۰ سهم این شرکت را به قیمت ۸۵۰ تومان بخرید و بر اساس اختیار فروش خود، به قمیت ۱۰۰۰ تومان بفروشید. در نتیجه هر سهم ۱۵۰ تومان سود برای شما دارد که با کسر مبلغ اختیار فروش، سود خالص شما برای هر سهم ۱۱۰ تومان و برای ۲۰۰۰ سهم، ۲۲۰ هزار تومان خواهد بود.
اما اگر قیمت سهم افزایش یابد، مثلا به ۱۰۵۰ تومان برسد، شما می‌توانید از اختیار فروش خود صرف نظر کنید. زیرا خرید سهم با قمیت ۱۰۵۰ تومان و فروش در قمیت ۱۰۰۰ تومان عاقلانه نیست. در اینجا ۸۰ هزار تومانی که برای خرید اوراق اختیار فروش پرداخت کرده‌اید ضرر شما و سود فروشنده خواهد بود.
انواع اوراق اختیار از نظر نحوه اعمال شرایط
- اروپایی: در اوراق اختیار معامله اروپایی، شما می‌توانید تنها در تاریخ سررسید اوراق را معامله کنید. یعنی اگر قرارداد اختیار شما سررسید ۳ ماهه دشته باشد و قیمت در اواسط ماه دوم به قمیت مورد نظر شما رسیده باشد، شما نمی‌توانید از قرارداد استفاده کنید و باید تا پایان ماه سوم صبر کنید.
- آمریکایی: در اوراق اختیار معامله آمریکایی شما می‌توانید در هر زمان، از زمان معامله اوراق تا زمان سررسید، از شرایط اوراق استفاده کنید.
مثلا اگر اوراق اختیار فروش با سررسید یکساله را خریده باشید و قیمت در ماه دهم به قیمت هدف شما رسیده باشد، می‌توانید در همان ماه دهم از شرایط اوراق استفاده کنید و نیازی نیست تا پایان سال صبر کنید.
انواع قراردادهای اختیار معامله
قراردادهای اختیار معامله بر اساس دارایی پایه به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه این قراردادها را با هم بررسی می‌کنیم.
اختیار معامله سهام
نوعی قرارداد است که در آن اختیار معامله روی سهم‌ها اعمال می‌شود. این نوع اختیار معامله می‌تواند روی سهم‌های مختلف بورسی و فرابورسی اجرا شود.
اختیار معامله شاخص
در این حالت، اختیار معامله روی شاخص اعمال می‌شود. یعنی پیش‌بینی‌ها در مورد تغییرات شاخص خواهد بود. این نوع قرارداد بیشتر در بازار سرمایه آمریکا استفاده می‌شود.
اختیار معامله اوراق قرضه
قراردادهای اختیاری است که روی اوراق قرضه منتشر می‌شوند. این قراردادها بیشتر در بازار فرابورس و برای اوراق قرضه دولتی استفاده می‌شوند.
اختیار معامله نرخ بهره
در این قراردادها، از نرخ بهره به عنوان دارایی پایه استفاده می‌شود و سود و زیان بر اساس تفاوت نرخ بهره موجود و نرخ بهره پیش‌بینی شده محاسبه می‌شود.
اختیار معامله ارزی
در اینجا از ارزهای متفاوت به عنوان دارایی پایه قرارداد اختیار معامله استفاده می‌شود. این قرارداد بیشتر توسط شرکت‌ها برای پوشش ریسک تغییرات ارز استفاده می‌شود.
اختیار معامله کالا
در این معاملات از کالاهای خاصی مانند نفت، طلا، گندم و غیره استفاده می‌شود. در ایران از سکه و زعفران به عنوان کالا پایه اوراق اختیار کالا استفاده شده و تغییرات قیمت این کالاها مبنای سود و زیان قرار می‌گیرد.
اختیار معامله قرارداد آتی
این نوع قرارداد یکی از ابتکارات بازار سرمایه است که در آن قرارداد اختیار معامله روی قراردادهای آتی اعمال می‌شود. یعنی قرارداد آتی به عنوان دارایی پایه در نظر گرفته می‌شود. در اینجا اگر از اختیار خرید/فروش استفاده کنید، در واقع اختیار ورود به یک موقعیت خرید/فروش در قرارداد آتی را با یک قیمت توافقی بدست خواهید آورد.
انواع دیگری از قراردادهای اختیار معامله نیز وجود دارند که در آنها از آب، برق، آلودگی هوا و غیره به عنوان دارایی پایه استفاده می‌شود. مثلا ممکن است یک قرارداد اختیار معامله روی وضعیت جوی منتشر شود. شاید کمی عجیب بنظر برسد اما از آن‌جا که شرایط جوی روی فعالیت‌های اقتصادی تاثیر گذار است، می‌توان با انتشار اوراق اختیار بر روی آب وهوا به نوعی پوشش ریسک انجام داد و خود را در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان و غیره بیمه کرد.
آیا قراردادهای اختیار همیشه سود ده هستند؟
همانطور که در مثال‌های بالا توضیح دادیم، اگر قیمت مطابق با انتظارات خریدار اوراق حرکت نکند، معاملات اختیار می‌تواند ضررده باشد. بنابراین تضمینی برای سودآوری وجود ندارد. بر همین اساس از ۳ اصطلاح برای نتیجه معاملات اوراق اختیار استفاده می‌شود:
- در سود: اصطلاح «در سود» یا «با قیمت» زمانی به کار می‌رود که خریدار اوراق با استفاده از شرایط اختیار معامله به سود رسیده باشد.
- بی‌تفاوت: اصطلاح «بی‌تفاوت» یا «بی‌قیمت» زمانی است که فرد خریدار با اعمال شرایط اختیار معامله نه به سود رسیده باشد و نه ضرر کرده باشد. در اینجا تفاوتی بین قیمت جاری کالا و قیمت پیش‌بینی شده خریدار وجود ندارد. بنابراین سود یا ضرری نیز وجود نخواهد داشت.
- در زیان: اصطلاح «در زیان» یا «بی‌قیمت» نیز زمانی استفاده می‌شود که دارنده اوراق با استفاده از شرایط اختیار معامله به زیان برسد. اگر چه معمولا دارنده اوراق در زمان زیان، از اختیار معامله خود استفاده نمی‌کند.
نمادها در اوراق اختیار معامله
نام گذاری اوراق اختیار معامله بر اساس نام کالا و تاریخ سررسید آن است. به عنوان مثال نماد زعفران با سررسید دی ماه ۱۳۹۹ به صورت SAFDY99 نوشته می‌شود.
انتشار اوراق اختیار معامله برای ۶ نماد متأثر از نرخ ارز
رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس ایران از ایجاد نماد اوراق اختیار معامله با سررسید کوتاه‌مدت برای ۶ نماد متأثر از نرخ ارز، همزمان با موضوع مربوط به توافق برجام خبر داد و گفت: ۶ نماد معاملاتی «آریا»، «ریشمک»، «زاگرس»، «فگستر»، «فروی» و «شپاس» در این زمینه شناسایی شدند که از هفته آینده معاملات قراردادهای اختیار روی آنها در بازار فرابورس آغاز خواهد شد.
به گزارش صدای بورس، سپیده رستمی‌نیا، رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس با اعلام این خبر به اثر نوسان نرخ ارز در روند معاملات بازار سهام اشاره کرد و گفت: نرخ برابری دلار در میزان درآمدها و هزینه‌های برخی شرکت‌ها سهم قابل‌توجهی دارد، همچنین متغیرهای کلان بنیادی این شرکت‌ها تحت تأثیر میزان صادرات و واردات آن‌هاست.
به گفته وی بر اساس همین فاکتورها، وجود ابزار مشتقه در این‌گونه سهام باعث افزایش جذابیت برای تحلیلگران و فعالان این حوزه خواهد بود و امکان مدیریت بهتر ریسک را در اختیار آنها قرار می‌دهد.
لازم به ذکر است در این راستا روز جاری در قدم اول اطلاعیه آغاز دوره معاملاتی قراردادهای اختیار خرید و فروش سهام شرکت‌های تولید و صادرات ریشمک با نماد «ریشمک» و شرکت پلیمر آریاساسول با نماد «آریا» در سررسید آذرماه ۱۴۰۱ در بازار ابزارهای مشتقه فرابورس ایران منتشر شد.
اختیار معامله
اختیار معامله یاOption، اصطلاحی است که معمولا توسط فعالان بازار سهام استفاده می‌شود. این قرارداد میان خریدار و فروشنده نوشته می‌شود به صورتی که دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله مشخصی را انجام دهند. خریدار در ازای پرداخت مبلغ مشخصی، حق خرید یا فروش دارایی ثبت شده در قرارداد را با قیمت مشخص شده در قرارداد و در زمان تعیین شده به دست می‌آورد. فروشنده هم حق خرید یا فروش دارایی مذکور را به خریدار می‌دهد. حال ممکن است در زمان مشخص شده خریدار دارایی مورد نظر را خرید و فروش نکند، در این حالت دارایی مذکور در اختیار فروشنده قرار خواهد گرفت و خریدار مبلغ پرداخت شده را از دست خواهد داد.
ابزار مالی به‌طور عمده مبتنی بر یا مشتق از یک دارایی پایه هستند و به عبارتی ارزش آنها برخاسته از ارزش دارایی دیگری است و به همین دلیل، ابزار مشتقه نیز نامیده می‌شوند. دارایی‌هایی که میتوانند به‌عنوان دارایی پایه در این ابزار مورداستفاده قرار گیرد، عبارت‌اند از انواع سهام، ابزار بهرهایی و متأثر از نوسان‌های نرخ بهره، ابزار بازار مبادله‌های ارزی، انواع کالا، اعتبارهای مشخص و خاص و وام‌های خرد و کلان. اختیار معامله (option) اختیار خرید یا فروش دارایی پایه موضوع قرارداد را در قیمت ثابت در زمان مشخصی در آینده به دارنده آن می‌دهد.
بورس اختیار معامله شیکاگو (CBOE)، به‌عنوان اولین بورس اختیار معامله در سال ۱۹۷۳ تأسیس شد. در اولین روز معاملات (۲۶ آوریل ۱۹۷۳)، تنها تعداد ۹۱۱ قرارداد بر روی ۱۶ سهم مبادله شد. پس از آن، چندین بورس سهام و تقریبا تمامی بورس های قراردادهای آتی (Futures) به استفاده از ابزار اختیار معامله اقدام کردند. بورس شیکاگو در تمامی این سال‌ها رتبه اول را در حجم مبادلات به خود اختصاص داده است و با استقبال بی‌نظیر بازیگران بازار در سال ۲۰۰۶ با مبادله بیش از ۶۷۰ میلیون قرارداد اختیار معامله به ارزش ۱۵ تریلیون دلار و با رشد ۴۴% نسبت به سال قبل به بالاترین رکورد تاریخ خود رسیده است. در ابتدا در کارایی و میزان استقبال از این اوراق تردید وجود داشت، اما با بالا رفتن تقاضای سرمایه‌گذاری با استفاده از اوراق اختیار معامله، حجم معاملات این اوراق در دهه ۱۹۸۰، از حجم معاملات خود سهام پیشی گرفت که این واقعیت میزان پاسخگویی اختیار معامله نه‌تنها بر روی سهام بلکه بر روی کالاها و ارزها و بیش از ۹۰ شاخص مختلف ازجمله NASDAQ و S&P500 بازار تعریف شده است.
تالس ( فیلسوف اهل میلیتوس) اولین کسی است که از اختیار معامله استفاده کرده است. شهر میلیتوس در غرب ترکیه امروز درختان زیتون فراوانی داشت و کشت زیتون و روغن کشی از آن از شغل‌های رایج آن روزگار بوده است. به دلیل تغییرات محیطی و آب و هوا تولید محصول زیتون هر ساله متغیر بود تولید کنندگان زیتون در یک سال سود بسیار خوبی کسب می‌کردند و سال بعد ضرر می‌دیدند.
تالس با صاحبان دستگاه‌های روغن کشی قرارداد جالبی بست. محصولات زیتون در فصل بهار برداشت می‌شدند، تالس در فصل زمستان در ازای پرداخت مبلغی، دستگاه‌های روغن کشی را برای فصل بهار اجاره کرد با این شرط که اگر دستگاهها را نخواستم مبلغ اجاره برای خود صاحبان دستگاهها باشد و تالس ادعایی بابت ان نداشته باشد.
سال بعد که زیتون‌ها بسیار زیاد بودند، تالس دستگاهها را با همان مبلغ توافق شده اجاره کرد و دوباره آنها را در اختیار صاحبان دستگاهها و سایر افراد قرار داد و از این راه سود زیادی به دست آورد.
واقع در این معامله، یک اختیار مورد توافق قرار گرفت. تالس چون بهای اجاره را از پیش پرداخت کرده بود این اختیار را داشت که از دستگاهها استفاده کند یا نکند، دقت کنید که الزام و تعهدی نداشت، صاحبان دستگاهها هم تعهد داده بودند که اگر تالس بخواهد از دستگاهها استفاده کند باید با همان قیمت از قبل تعیین شده موافق باشند.
خب حالا این سوال پیش می‌آید که چرا صاحبان دستگاهها با این معامله موافقت کردند؟
اختیار خرید (Call Option)
قراردادهای اختیار خرید یا آپشنهای Call این حق را به خریدار می‌دهد که سهام مربوطه را خریداری نماید. این آپشنها در قیمت‌های اعمال متفاوت، منوط به قیمت سهام مربوطه موجود می‌باشند. تاریخ انقضای می‌تواند از یک ماه تا بیش از یک سال (Leaps option) تغییر کند. با توجه به بازار، ممکن است یک آپشن Call خریداری یا فروخته شود. اگر آپشن Call خریداری شود، خریدار این حق را داراست که سهام مربوطه را به قیمت اعمال تا تاریخ انقضا خریداری نماید. مبلغ آپشن حداکثر ریسکی است که یک خریدار Call متحمل می‌شود. زمانی که قیمت سهام مربوطه به یک آپشن Call، بالاتر از قیمت اعمال می‌رسد، این آپشن سود ایجاد می‌نماید و در این زمان می‌توان Call را اجرا کرد یا آن را با فروش یک Call با قیمت اعمال و تاریخ انقضای مشابه جبران کرد. با اجرا کردن یک Call می‌توان ۱۰۰ سهم به ازای هر آپشن از سهام مربوطه با قیمت سهام مربوطه به قیمت بازار (بالاتر)، سودی برابر با اختلاف میان دو قیمت به دست آورد.
اگر آپشن Call فروخته شود، فروشنده حق خریداری سهام مربوطه را با قیمت اعمال به دارنده آپشن واگذار می‌کند. با فروش آپشن Call، مبلغ آپشن به‌عنوان سود محدود به‌حساب معاملاتی واریز می‌شود. این سود در صورتی که آپشن بدون ارزش منقضی شود در حساب حفظ خواهد شد. لذا جهت سودآور بودن فروش آپشن Call، بایستی که قیمت سهام مربوطه پایین‌تر از قیمت اعمال باقی بماند. اگر قیمت سهام مربوطه از قیمت اعمال آپشن بالاتر رود، دارنده آپشن می‌تواند که آن را اجرا نماید. در این صورت دارنده آپشن حق خریداری ۱۰۰ سهم به ازای هر آپشن از سهام مربوطه را به قیمت اعمال آپشن داراست. این بدان معنی است که فروشنده بایستی سهام مربوطه را به قیمت کنونی بازار خریداری نموده و با قیمت پایین‌تر اعمال آپشن به بازار اوراق اختیار معامله دارنده آپشن بفروشد، بنابراین اختلاف قیمت اعمال و قیمت بازار سهام ضرر شناسایی می‌شود. لذا حداکثر ریسک در این مورد نامحدود است و به این دلیل که فروش آپشن Call به‌صورت محافظت نشده با ریسک بسیار بالایی دارد.
اختیار فروش (Put Option)
اختیار فروش یا آپشنهای Put این حق را به خریدار می‌دهد که سهم مربوطه را با قیمت اعمال و تا سومین جمعه از ماه انقضا به فروش برساند؛ مانند آپشن های Call، آپشن Put در قیمت‌های اعمال متفاوت بسته به قیمت سهام مربوطه و با تاریخ‌های انقضای مختلف در بازار موجود می‌باشند. تاریخ انقضا می‌تواند از یک ماه تا بیش از یک سال تغییر کند. اگر آپشن Put خریداری شود خریدار این حق را داراست که سهام مربوطه ر با قیمت اعمال تا تاریخ انقضا به فروش برساند. مبلغ پرداختی برای هر آپشن حداکثر ریسکی است که یک آپشن Put متحمل می‌شود. حداکثر سود محدود به زمانی است که قیمت سهام به صفر می‌رسد. با سقوط قیمت سهام، آپشن Put از بازار اوراق اختیار معامله دو طریق می‌تواند سودآوری داشته باشد. با اجرا کردن یک آپشن فروش، می‌توان ۱۰۰ سهم به ازای هر آپشن به فروش رسانید. سهام با قیمت بالاتر بازار فروخته شده و سپس جهت خارج شدن از معامله، سهام با قیمت پایین‌تر خریداری می‌شود. دومین روش، جبران کردن آپشن است. با افت قیمت سهام، مبلغ آپشن افزایش خواهد یافت و با دریافت سود می‌تواند فروش رود، ارزش آپشن فروش کاهش خواهد یافت؛ بنابراین می‌توان با تحمل ضرر آن را به فروش رسانید یا اجازه داد که آپشن بدون ارزش منقضی شود.
با فروش آپشن فروشنده آپشن فروش، حق فروش سهام مربوطه را به قیمت اعمال به دارنده آپشن واگذار می‌کند. در بیشتر موارد، پیش‌بینی می‌شود که فروش آپشن Put فروخته شده بدون ارزش منقضی خواهد شد و می‌توان صرف ریسک را حفظ نمود. مبلغ دریافتی برای هر آپشن حداکثر میزان سودی است که با فروش آپشن Put، می‌توان به دست آورد. با افت قیمت سهام مربوطه، دارنده آپشن Put خواهد توانست که آپشن را اجرا نماید؛ بنابراین فروشنده آپشن متعهد خواهد بود که ۱۰۰ سهم از سهام مربوطه را به ازای هر آپشن به قیمت اعمال از دارنده آپشن خریداری نماید. میزان ضرری که فروشنده آپشن متحمل خواهد شد بستگی به میزان افت قیمت سهام دارد.
دیدگاه شما